فاطمه پیوسته - دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه ترتیب مدرس، تهران، ایران
فاطمه زارع زاده - استادیار گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

مجموعه عاشقانه و حماسی ورقه و گلشاه که از قدیمی ترین منظومه های غنایی فارسی است و روایت گر وقایع داستان واره زندگی دو دلداده در وصال به یکدیگر با زبانی ساده می باشد؛ در پیوند با نگارگری ایرانی اسلامی به نقوش حیواناتی مزین گردیده که ضمن تجسم بخشیدن به طبیعت ملموس داستان ها، دارای معانی نمادین و صفات اخلاقی هستند. بر این اساس، پژوهش حاضر که توصیفی تحلیلی می باشد و با استناد به منابع معتبر کتابخانه ای، تصویری و الکترونیکی تهیه شده، بر آنست تا بررسی کند: نمادهای جانوری با چه بار محتوایی و معنایی در این نسخه خطی مصور به کار رفته اند. تحلیل ها بر نقوش نمادین خرگوش، روباه، گربه و خروس نشان می دهد که هنرمند با رعایت جنبه واقع گرایی این حیوانات، متناسب با نیاز و نیات وقایع داستانی، آنها را منطبق بر طبیعت و ویژگی های خوب یا بد ذاتی شخصیت های این نسخه خلق کرده است. چنانکه خرگوش حامل خوش اقبالی و پیروزی همواره در نگاره هایی به تصویر درآمده که شخصیت های اصلی ورقه و گلشاه فاتح نبردهای زندگی شان در تحقق بخشیدن به خواسته های خویش و رسیدن به یکدیگر بوده اند. روباه نمایانگر شخصیت های مکار و حیله گری است که وقایع داستانی را به نفع خویش پیش می برند. گربه در کنار شخصیت های فرومایه، حریص و خیانتکاری تجسم یافته که وقایع پر فراز و نشیبی را برای دو عاشق ایجاد می کنند. خروس هم نماد قهرمان داستان، ورقه است که با جرات و شجاعت سعی در پشت سر گذاردن تمامی موانع برای رسیدن به عشق خویش را دارد.

نمادهای جانوری، نگارگری، ورقه و گلشاه