مجید حاجی تبار - دانشجوی دکترای باستان شناسی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران و کارشناس موزه های بنیاد
میترا حاجی - کارشناس ارشد تاریخ و کارشناس بخش جنگ افزار موزه های بنیاد

در میان انواع رزم افزارهای عصر آهن ایران، شمشیرهایی با دو سر انسانی بر قبه مدور و شیرخفته بر دسته ساخته شده که تجلی نمادسازی برای بیان معانی و پیوستگی تصور و تصاویر ذهنی و حسی است. رمزپردازی بر آثار مصنوع در طول هزاره ها، سنت و دانش مشترک ملل برای بیان اندیشه ها و رویاهای درونی بوده است. شمشیر تزیینی نقابدار دارای فن آوری پیچیده با زاویه قایمه تیغه نسبت به دسته است. محققان این شکل را مناسب نبرد ندانسته و معتقدند آیینی و تدفینی بوده و نمایانگر جایگاه و شان رزم آور است. این پژوهش به شیوه توصیف و تحلیل داده ها بابررسی عینی و ملموس برای شناخت فن آوری و مفاهیم نگاره ها و مطالعات تطبیقی کتابخانه ای و اسنادی انجام گرفته است. ویژگی های فنی ساخت و شکل بخشی، حوزه فرهنگی و جغرافیایی، بازه زمانی به کارگیری و معرفی نگاره ها و مضامین نقش مایه ها، جستارهای تحقیق است. دو سوال اساسی تحقیق، چگونگی فرآیند تطور فن آوری ساخت و چیستی اهمیت نقش مایه ها در شناخت باورها است. مجموعه ای متشکل از نه شمشیر با نقش مایه صورتک انسانی و شیر خفته، موجود در موزه های بنیاد دست مایه پژوهش حاضر است. برآیند پژوهش نشان از آن دارد که شمشیر ها غالبا در عصر آهن II و حوزه فرهنگی لرستان ساخته و پرداخته شده است. تکنیک ساخت شمشیرها دو فلزی بوده و تیغه آهنی به شیوه چکش کاری پرداخت شده و تزیینات دسته مفرغی با قالب گیری ساخته شده است. به نظر نقش صورتک انسانی نشان از مقام مذهبی، هویت قومی یا تلفیق آن دو دارد و شیر خفته نگهبان نمادین قصرها، پرستشگاه ها، آرامگاه ها و دورکننده شر و بدی است.

شمشیر نقابدار، نشانه های نمادین، مجموعه موزه های بنیاد، لرستان، عصر آهن II