محمد جعفری - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری (موسسه آموزش عالی اشراق)
ربابه علی پور - مربی و عضو هییت علمی موسسه آموزش عالی اشراق

نمادها زندگی بشر را آکنده اند، و در گفتمان های تخصصی و نیز در زندگی روزمره به کار می روند. معمولا نماد به معنای نشانه یا نوعی کنش است که قرار است براساس مجموعه هنجارها یا قراردادهای مشترکی معنایی را به فردی دیگر انتقال دهد. گل نیلوفر یکی از شاخص ترین نمادهای گیاهی و باستانی است و از جمله نمادهایی است که از تمدن مصر وارد دنیای باستان شرق از جمله ایران شده است. مطالعه نقوش گل نیلوفر آبی در کنار مفاهیم نمادین آن حایز اهمیت است. هدف از این مقاله بررسی نماد نیلوفر آبی در مذهب و هنر معماری ایران باستان است. روش تحقیق از نظر هدف بنیادی و از نظر روش تحقیق توصیفی – تطبیقی است. نوع و شیوه مطالعه در این پژوهش به صورت کتابخانه ای است. پس از بررسی های به عمل آمده مشخص شد. ایرانیان گل نیلوفر را نماد خورشید، کمال، زیبایی و باروری می دانند. این گل در نگاره های تخت جمشید تا طاق بستان دیده شده است. نیلوفر آبی از زمره گیاهانی است که در آیین و ادیان مختلف توجه بسیاری را به خود معطوف کرده است. در بین اساطیر ایرانی نیلوفر آبی نماد آناهیتا است. به طور کلی هر آنچه با آب در ارتباط باشد، می تواند نمادی از آناهیتا ایزد بانوی آب در باور ایرانیان به حساب آید. به طوری که ایرانیان گل نیلوفر آبی را گل ناهید نیز می نامند و ناهید تصور اصلی مادینه هستی در روایات دینی ایران قدیم بوده است. در بندهش نیز گل نیلوفر آبی نماد آبان ایزد آب ها معرفی شده است. گل نیلوفر در اعتقادات ادیانی چون زرتشت و مهرپرستی رخنه کرده است و از لحاظ مذهب نماینده انسان به کمال رسیده می باشد.

نماد، گل نیلوفر آبی، ایران باستان، هنر معماری