فرخنده سلطانی - دانشجو، کارشناسی ارشد معماری اسلامی، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری اسلامی، دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران
سجاد آیینی - دانشجو، دکترای معماری، گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
مهدی حمزه نژاد - استادیار، دکترای معماری، گروه معماری، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران

یکی از نقش های مسجد سنتی تسطیح پایداری اجتماعی در محلات بوده که این نقش به خاطر تحولات اجتماعی دگرگونی های زیادی یافته است. لذا در این مقاله سعی شده تا به بررسی این نقش در مساجد معاصر پرداخته شود. به این منظور ابتدا به استخراج اصول پایداری اجتماعی از جمله پیوستگی اجتماعی، تعامل اجتماعی، مشارکت اجتماعی، امنیت اجتماعی و مکان گزینی و کالبد ظاهری مسجد پرداخته شده است و سپس با گزینش دو مسجد در محلهی قدیمی و جدید شهر مشهد به تبیین و ارزیابی نقش مساجد در ارتقاء پایداری اجتماعی پرداخته می شود. روش تحقیق با توجه به موضوع، اهداف و فرضیات تحقیق، در مراحل مختلف، ترکیبی از تحقیقات توصیفی تحلیلی و نمونه موردی است. در شیوه ی میدانی با استفاده از تکنیک های تهیه پرسشنامه و مشاهده به جمع آوری اطلاعات پرداخته و در قسمت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار بهره گرفته ایم. به منظور مقایسه مساجد در بحث پایداری اجتماعی از آزمون یومن ویتنی و به منظور رتبه بندی ابعاد پایداری اجتماعی از آزمون فریدمن استفاده شده است. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که مسجد خود به تنهایی نمی تواند عامل پایداری در سطح محلات در شهر مشهد باشد اما مکان گزینی آن در بافت های قدیمی و با هویت شهری و در تلفیق و هماهنگی با کاربری ها و همجواری هایش می تواند نقش موثری در بهبود پایداری اجتماعی داشته باشد. از طرفی پیوستگی اجتماعی بیشترین نقش را در پایداری اجتماعی در سطح محلات شهر مشهد ایفا می کند.

مسجد، مسجد معاصر، پایداری اجتماعی، مسجد سنتی، محله