راحله قاضی اردکانی - دانشجوی دکتری مطالعات برنامه درسی دانشگاه علامه طباطبایی تهران
حسن ملکی - استاد دانشگاه علامه طباطبایی دانشگاه تهران
علیرضا صادقی - استادیار دانشگاه علامه طباطبایی تهران
فریبرز درتاج - استاد دانشگاه علامه طباطبایی تهران

زمینه: امروزه دانش آموزان برای ورود به عصر دانایی و روبه رو شدن با تحولات شگفت انگیز قرن بیست و یکم باید به طور فزاینده ای مهارتهای پژوهش و حل مساله، روحیه جستوجوگری و مهارتهای تفکر انتقادی و خلاق را برای تصمیم گیری مناسب و حل مسایل پیچیده در خود تقویت کنند. آموزش مهارتهای تفکر و یادگیری از طریق روش های یاددهی – یادگیری فرآیند مدار و مبتنی بر پژوهش یا حل مساله ضروری به نظر میرسد.هدف: پژوهش حاضر با هدف ارایه الگوی مطلوب برنامه درسی مطالعات اجتماعی بر اساس رویکرد پژوهش محوری انجام شد.روش: پژوهش به روش کیفی- کمی انجام شد. جامعه آماری این تحقیق در فاز کیفی، تفکرات و اندیشه های صاحب نظران درباره پژوهش محوری است که در قالب کتب، اسناد، مقالات، مجلات، متون و سایتهای اینترنتی مطرح شده است و در فاز کمی، تمامی صاحبنظران تعلیم و تربیت در رشته برنامه ریزی درسی و حوزه مطالعاتی پژوهش محوری بود که به روش نمونه گیری هدفمند تعداد 15 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شد. ابزار گردآوری اطلاعات در فاز کیفی، تکنیک تحلیل محتوای گلیزر و استراوس و کاربرگ های تحلیل محتوا و در فاز کمی نیز پرسشنامه محقق ساخته متشکل از گویه های اهداف و محتوا در حوزه شناختی، ارزشی نگرشی و مهارتی بود. پس از برازش اهداف و محتوای مطالعات اجتماعی با توجه به مولفه های پژوهش محوری با تکنیک تحلیلی استنتاجی اقدام به پیشنهاد روشهای تدریس و ارزشیابی شد. یافته ها: نتایج به دست آمده نشان می دهد که بر اساس مولفه های استخراجی، اکثر قریب به اتفاق صاحب نظران اذعان داشتند که اهداف و محتوای برنامه درسی مطالعات اجتماعی بر اساس رویکرد پژوهش محوری باید ویژگی هایی همچون حل مساله، تفکر انتقادی، کنجکاوی، فعالیت محور بودن، خود رهبری و خلاقیت داشته باشند. همچنین با اتکا به مبانی نظری و تجربیات کشورهای پیشرو روشهای تدریس )روش مساله محوری، کاوشگری، اکتشافی، بحث گروهی، ایفای نقش بدیعه پردازی، بارش مغزی و روش مشارکتی( و روش های ارزشیابی) ارزشیابی مداوم، خود ارزیابی، بحث آزاد، هدف آزاد، پوشهکار، ارزشیابی گروهی و فردی، بازخورد دورهای، ارایه گزارش و همتایان سنجی( پیشنهاد شدند.

برنامه درسی، مطالعات اجتماعی، پژوهش محوری