محمدحسن کریم پور - گروه پژوهشی اکتشاف ذخایر معدنی شرق ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
آزاده ملکزاده شفارودی - گروه پژوهشی اکتشاف ذخایر معدنی شرق ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
عباس اسماعیلی سویری - گروه پژوهشی اکتشاف ذخایر معدنی شرق ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
سعید شعبانی - گروه پژوهشی اکتشاف ذخایر معدنی شرق ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

ناحیه معدنی ایرانکوه در جنوب اصفهان و در کمربند متالوژنی ملایر- اصفهان در زون سنندج- سیرجان واقع شده است. بر اساس شواهد زمین شناسی، آلتراسیون، شکل و بافت کانی سازی و مجموعه کانیایی، کانیسازی سرب و روی از نوع می سی سی پی است. زمین شناسی منطقه شامل سیلتستون و شیل ژوراسیک و انواع مختلف واحدهای کربناته کرتاسه است. کانی سازی کنترل ساختاری دارد و در سنگ میزبان کربناته (دولستون و سنگ آهک) و کمتر سنگ های آواری به شکل اپیژنتیک تشکیل شده است. کانه زایی به شکلهای برشی، رگه چه ای، پرکننده فضای خالی، لکه ای، پراکنده و جانشینی (در سنگ میزبان کربناته) دیده میشود. مجموعه کانیایی شامل اسفالریت غنی از آهن، گالن، کمی پیریت همراه با باطله های دولومیت غنی از آهن، آنکریت، بیتومن، کلسیت ± کوارتز ± باریت است. همبستگی مثبتی بین نقره و آنتیموان در گالن دیده میشود. نسبت Sb/Bi در کانی گالن بیش از 20 است که شاخصه کانسارهای دما پایین است. دمای تشکیل ایرانکوه 170) تا 260 درجه سانتیگراد) از کانسارهای تیپیک می سی سی پی امریکا 80) تا 120 درجه سانتیگراد) بالاتر است. بر اساس مقایسه ایرانکوه با ذخایر امریکا، دمای تشکیل کانسار رابطه مستقیم با مقدار آهن و رابطه ای معکوس با مقدار کادمیوم اسفالریت دارد. مقدار آهن در اسفالریتهای منطقه به بیش از 5 درصد رسیده و مقدار کادمیوم کمتر از 2000 گرم در تن است. همچنین دولومیتهای هیدروترمالی در سنگ میزبان کربناته غنی از آهن هستند و در برخی نقاط آنکریت تشکیل شده است که نشان دهنده محلولی هیدروترمالی غنی از آهن است. در سنگ میزبان آواری، عمده آهن محلول کانه دار با گوگرد واکنش داده و پیریت را تشکیل داده است.در این قسمتها دولومیتها کم آهن هستند. سنگ های کربناته کرتاسه در محدوده زمانی حدود 120 تا 130 میلیون سال قبل تشکیل شدهاند. درحالی که گسلهای تراستی- معکوس که نقشی مهم در تشکیل کانیسازی سرب- روی داشتهاند، مربوط به وقایع کوه زایی 70 تا50 میلیون سال پیش هستند. محلولهای گرمابی (در محدوده زمانی 60 تا 50 میلیون سال قبل) از اعماق از مسیر این گسلها به مکان مناسب فعلی منتقل شدهاند. شاخصه های کانی شناختی، دمایی و ماهیت غنی از آهن محلول کانهدار منطقه ایرانکوه میتواند بهعنوان الگویی برای اکتشاف این نوع کانسارها در ایران و دنیا مدنظر قرار گیرد.

کانه زایی، شیمیکانی، محلول غنی از آهن، ایرانکوه، اصفهان