محمد عابدی اردکانی - دانشیار و مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه یزد

امام خمینی(ره) با تاکید بر اصل پیوستگی دین و سیاست ، توانست انقلابی را در ایران رهبری نماید و به ثمر رساند که نه تنها بساط استبداد و ستم رژیم شاهنشاهی را دره مپیچید، بلکه برای خود، نمادی از مقاومت هویتی و فرهنگی نیز برجای گذاشت. از آنجا که مهم ترین ویژگی اسلام موردنظر بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران سیاسی بودن آن است، بنابراین اسلام مطلوب انقلاب اسلامی که در عمل به کارگرفته شده و به حاکمیت دست یافته است، اسلام سیاسی است. با وجود این، رویکرد سیاسی به اسلام منحصر به انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران نیست. در دهه های اخیر ما شاهد انواع متفاوتی از اسلام سیاسی هستیم: اسلام سیاسی لیبرال ترکیه ، اسلام سیاسی محافظه کار عربستان سعودی (وهابی)، اسلام سیاسی بنیادگرای پاکستان و افغانستان (طالبانی)، اسلام سیاسی اقتصادی مالزی و اسلام سیاسی وحشت آفرین داعش . به رغم صفت مشترک سیاسی در تمام انواع اسلام برشمرده، سیره ی نظری و عملی اسلام سیاسی انقلاب اسلامی در مقایسه با انواع دیگر اسلام سیاسی، کاملا متفاوت است. از میان انواع تفاوت ها، مقوله ی خشونت از برجستگی و اهمیت بیشتری برخوردار است. در حالی که در اسلام سیاسی سلفی - وهابی، طالبانی و بویژه داعشی، انواع خشونت پنهان و آشکار و حتی وحشت دیده می شود، اسلام سیاسی انقلاب اسلامی مبتنی بر مولفه ها و شاخصه هایی است که دامنش را از خشونت پاک نگه می دارد. با توجه به ملاحظات بالا، مدعای اصلی این مقاله آن است که اسلام سیاسی انقلاب اسلامی به سبب بهره مندی از عناصر و مولفه های فرهنگی و کلامی چون منطق گرایی و عقلانیت و خردورزی، کرامت پروری و شرافت دوستی و تساهل و تسامح نه تنها خشونت نامعقول و روش های غیرانسانی خشن را برنمی تابد و آن را نفی می کند، بلکه حتی برای دستیابی به جهان عاری از خشونت نیز می کوشد. برای ارزیابی این مدعا، تلاش شده است با استفاده از روش کتابخانه ای و بهره گیری از منابع معتبر، داده های مناسب جمع آوری و سپس توصیف و تحلیل شوند. از این رو، پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی با رویکرد اسنادی و مقایسه ای است. روش کار نیز بدین ترتیب خواهد بود که پس از بیان مقدمه و تعریف خشونت و انواع آن، دیدگاه های نظری مربوط به ریشه های خشونت بررسی شده، عوامل بازدارنده ی آن در اسلام سیاسی انقلاب اسلامی مشخص و ارزیابی می گردد و در انتها نیز نقش اسلام مذکور در زمینه و بسترسازی جهان عاری از خشونت تشریح می شود.

اسلام سیاسی، انقلاب اسلامی ایران، خشونت، انسان