علی محمد پشت دار - دانشیار گروه زبان وادبیات فارسی دانشگاه پیام نور
مصطفی برزگر ولیک چالی - دانشجوی دکترای زبان وادبیات فارسی دانشگاه پیام نور تهران جنوب دبیر رسمی آموزش و پرورش

بشر زیبایی پرست است و سعی میکند تا در همه جلوه های زندگی از آن بهره جوید . در ادبیات که یک امر معنوی و فرامادی است و برخاسته از میل زیبایی دوستی؛ بشر همواره تلاش کرده است تا از شیوه های گوناگون زیباسازی بهره جوید؛ از جمله شگردهای زیبایی سازی کلام ، بهره مند ی از گونه های علم بیان چون: تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه و...است. تشبیه به عنوان زیباترین، عالی ترین و پرکاربردترین گونه زیباسازی کلام، چون آیینه شفافی است، که بازتاب دهنده اندیشه ها و احساسات متعالی نوع بشر در همه دوره هاست. عطار شعر بزرگ قرن ششم و اوایل قرن هفتم، در بیان اندیشه ها و عقاید خود از انواع آرایه های ادبی به ویژه تشبیه بهره های فراوانی برده است. گونه های مختلف تشبیه در اشعار عطار به ویژه منطق الطیر حضوری فعال و چشمگیر دارند؛ از جمله پربسامدترین آنها، تشبیه حسی، مرسل و بلیغ میباشد، که اساس آن تشبیهات عقلی به حسی است. بررسی تشبیهات عطار ما را در شناخت اندیشه ها و احساسات شاعر یاری میرساند، انواع گونه های تشبیه در منطق الطیر وجود دارد، از جمله؛ تشبیه مرسل، مجمل، مفصل، عقلی، حسی، وهمی، مفرد،مرکب و...، که هر کدام از این گونه تشبیهات روشنگر گوشهای از ذهن خلاق و در هم پیچیده شاعر است. شاعرانی چون عطار که درون گرایند ، برای عینی تر ساختن اندیشه های خود از گونه های تشبیه مرسل و عقلی به حسی بهره بیشتری برده اند. هم چنین چون شاعر در سده ششم و دوره بینابین میزیسته، حضور اینگونه تشبیهات در اشعار او پررنگ تر است. دو گونه تشبیه در منطق الطیر کاربرد بیشتری دارد: 1 -تشبیه مرسل؛ به دلیل تاثیر سبک خراسانی در دوره ادبی شاعر، که دوره بینابین است و هم چنین چون او شاعری مردمی است نه شاعر دربار ، از این رو شاعر برای بیان عواطف و عقاید که برخاسته از اندیشه های رایج عصر شاعر و در بین مردم می باشد، از این نوع تشبیه استفاده کرده است. 2 -تشبیه عقلی به حسی: شاعر جهت بیان ساده تر و قابل فهم تر مضامین بلند عرفانی برای عامه مردم از این گونه تشبیه استفاده کرده است.

عطار نیشابوری، منطق اطیر، اندیشه های شاعر، تشبیه مرسل، تشبیه عقلی به حسی