عبدالرضا نجم آبادی - دانش آموخته کارشناس ارشد مرتعداری،دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی گنبد کاووس
اکبر فخیره - استادیارعلوم مرتع ،دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی گنبد کاووس
ابوالحسن فتح آبادی - استادیارآبخیزداری،دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی گنبد کاووس
مصطفی قلی پور - دانشجوی دکتری ارزیابی و آمایش سرزمین ،دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

محدود شدن رویشگاه ها و نزول جمعیت گونه ها به ویژه گونه های دارویی به دلیل افزایش تخریب وبهره برداری غیر اصولی انسان در طبیعت، توجه بسیاری از محققان را به مدل سازی پراکنش گونه های گیاهی برانگیخته است. با توسعه تکنولوژی در سال های اخیر، مدل سازی رویشگاه های گیاهان دارویی در مقیاس بزرگ، تبدیل به یک کانون تحقیقات جدید شده است. در این پژوهش، با استفاده از مدل آنتروپی حداکثر و تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی برای گونهFerula gummosa در شهرستان شیروان مورد استفاده قرار گرفتند.رویشگاه گونه ی باریجه Ferula gummosa به عنوان گونه ی دارای ارزش دارویی،صنعتی فراوان مدل سازی گردید؛ به این ترتیب که داده های حضور این گونه از 688نقطه با سیستم مختصات جفرافیایی(GPS) در منطقه مطالعاتی مراتع شهرستان شیروان ،استان خراسان شمالی جمع آوری و نقشه متغیرهای محیطی از جمله توپوگرافی، اقلیم به کمک روش های زمین آمار از نقشه رقومی ارتفاع تولید گردید و متغیرهای مربوط به خاک از حفر 8پروفیل خاک در منطقه ونقشه های پهنه بندی هدایت الکتریکی ، سدیم ،درصد کربن آلی اسیدیته گل اشباع و شاخص رطوبت توپوگرافیک تهیه وپس از بررسی های اولیه(نرمال بودن داده ها ،بررسی وجود مقادیر پرت و غیره)در نهایت نقشه ی رویشگاه بالقوه گونه ی باریجه از نقشه عوامل موجود در مدل آنتروپی حداکثر به کمک نرمافزارMaxEnt و مدل ENFA در نرم افزار Biomapper تهیه شد. نقش عوامل محیطی در پراکنش و دقت گونه ی باریجه در روش MaxEntبا استفاده AUCو اهمیت آنها از روش جکنایف و منحنی پاسخ بررسی شد.نتایج این تحقیق نشان داد که عملکرد روش آنتروپی حداکثر در حد عالی بوده است. برای بررسی صحت مدل ENFA از نمایه Boyce استفاده شد, میزان صحت مدل در این آزمون ها برابر 90/1در مدل تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی و96/2 درصد در مدل آنتروپی حداکثربرای گونه ی باریجه تعیین گردید.بر طبق آنالیز ENFA وآنتروپی حداکثر مهمترین عامل در تعیین رویشگاه پتانسیل باریجه فاکتور طبقات زمین شناسی تعیین شد. پس از آن، هدایت الکتریکی،ارتفاع از سطح دریا ومحتوی یون سدیم ودرصدشیب نسبت به سایر عوامل اهمیت بیشتری را نشان دادند.و ژیومورفولوژی از نوع سازند تیرگان، بر پراکنش گونه در این منطقه تاثیر زیادی داشت. مقادیر عوامل حاشیه گرایی و تخصص گرایی ودامنه تحمل به ترتیب برابر %98/5 و 395/15و%65 نشان دهنده این است که گونه در رویشگاه های کرانه ای وبه متغیر های محیطی تخصصی تر و درمحدوه ویژه ای دیده می شود. مدل های MaxEnt و ENFA که بر اساس نمونه برداری صریح و روشن برآورد احتمال وقوع را محاسبه می کنند می تواند جایگزین مناسب بعضی از مدل های توزیع گونه ای جهت آنالیز تشخیص در عرصه مراتع مورد استفاده قرار گیرد.

آنتروپی حداکثر(ME)، تجزیه و تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی، روش جکنایف، باریجه، نقشه رویشگاه باالقوه