چالش های مدیریت بحران آلودگی هوای کلانشهر تهران

در دنیای امروز، انسان در معرض انواع آلودگیهای محیطی، نظیر آلودگی آب، هوا و صدا قراردارد و بر اساس نوع آلودگیها، ممکن است دچار امراض گوناگون شود (Jiming et al., 1999)؛ از جمله آلودگیهای محیطی که اثرات پیدا و پنهان زیادی بر جسم و روان شهروندان دارد، آلودگی هواست؛ و به گفته سازمان بهداشت جهانی(1992 ) 1، آلودگی هوا یک بحران جدی و اولویت دار محیطی است .(Nagdeve, 2004)افزایش ازدحام جمعیت، رشد اقتصادی و همچنین رشد سریع تعداد وسایل نقلیه، از جمله عوامل اثرگذار در افزایش میزان آلودگی هوای شهرهای در حال توسعهاند(.(Atash, 2007 بنابر اعلامیه سازمان ملل(2009) 2، در 30 سال آینده، افزایش جمعیت و رشد اقتصادی قابل توجهی در شهرهای جهان حادث خواهد شد و جمعیت دنیااحتمالا تا سال 2040 دو برابر می شود. یادآور می شود که شهرهایی که کمتر از %4 سطح زمین را اشغال کردهاند، تاکنون بیش از نیمی از جمعیت جهان را در خود جای داده اند؛ جمعیتی که سه چهارم منابع طبیعی را مصرف کرده و در نتیجه، سه چهارم آلودگی و زباله جهان را تولید می کنند (Goli et al., .2011)آلودگی هوا، خطری بزرگ برای بسیاری از شهرهای ایران، به خصوص کلانشهر تهران است. میزان آلاینده SO2 در تهران چهار برابر استاندارد سازمان بهداشت جهانی است. استان تهران به مثابه پایتخت ایران، با بیش از 1/6 جمعیت کل کشور، پر ازدحام ترین استان ایران محسوب می شود.شایان ذکر است که در تهران، سالانه حدود 1.5 میلیون تن ذرات آلوده تولید می شوند. شرایط توپوگرافی تهران و نیز سوختهای نامناسب رایج در آن این بحران را تشدید میکنند. ترکیب این عوامل طبیعی و مصنوعی، باعث میشود که تهران در ردیف آلوده ترین شهرهای جهان، مانند مکزیکو سیتی، پکن، کایرو، سایوپایولو و بانکوک قرار گیرد(.(Khalilzadeh, Emami, 2009در ایران از سال 1334 تاکنون، مصوبات زیادی برای مبارزه با آلودگی هوا تدوین شده است، در حالی که هیچ یک به طور کامل به نتایج مورد نظر دست نیافته اند؛ لذا هدف این مقاله، ارزیابی قوانین و طرحهای مدیریت بحران آلودگی هوای کلانشهر تهران است که با رویکردی آینده نگر، فهرستی از چالش های نیازمند تحلیل سیستمی و منسجم را مدنظر قرار می دهد.تجربه های حاصل از مطالعه موردی تهران، برای شهرهای بزرگ کشورهای در حال توسعه بسیار تامل برانگیزند و به مدیریت موثرتر و کارآمد بحران آلودگی هوا در آنها کمک میکند. از این رو این مقاله بر این مهم تمرکز یافته است.

Keywords:

آلودگی هوا , آلاینده ها , شاخص کیفی هوا , مدیریت شهری , چالش ها , مبارزه با آلودگی هوا