فرود شریفی - استادیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، وزارت جهاد کشاورزی
جواد نام درست - کارشناس ارشد آبخیزداری، مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری
هدایت الله زرین - کارشناس ارشد آبخیزداری، دانش آموخته دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیئت علم

روشهای متعددی جهت برآورد رواناب حاصل از بارندگی در حوزه‌های آبخیز وجود دارد. یکی از این روش‌ها استفاده از مدلهای هیدرولوژیکی می‌باشد. مدلهای هیدرولوژیکی این امکان را می‌دهند با شبیه‌سازی فرآیند رواناب- بارش، رواناب حاصل از بارندگی در حوزه‌هائی که جریان رودخانه اندازه‌گیری شده است با حداقل زمان ممکن و کمترین هزینه ارزیابی شود. مدل AWBM که در سال 1993 توسط بوتون تکمیل یافت یکی از انواع مدلهای بارش-رواناب است، که قادر است رواناب را از بارش روزانه یا ساعتی محاسبه نماید. کاربرد نتایج نوع روزانه مدل در مطالعات مدیریت و استحصال آب و نتایج نوع ساعتی برای محاسبات طراحی سیل می باشد. این مدل باتقسیم اثر تغییر پذیری ظرفیت ذخیره حوزه به سه ظرفیت ذخیره(C1,C2,C3) و برآورد سطوح هر یک از این ظرفیت ذخیره ها(A1,A2,A3), رواناب حاصل از هر یک از این سطوح رابا استفاده از داده‌های روزانه بارش، دبی و تبخیر و تعرق و با کمک بهینه‌سازی پارامترهای آن در حوزه‌ها شبیه‌سازی می‌کند.نتایج حاصل از این مدل درحوزه های استرالیا نشان داده است که مدل از قابلیت بالایی در پیش‌بینی رواناب برخوردار است. در این تحقیق جهت ارزیابی مدل AWBM از پنج زیر حوزه بالادست سد در حوزه آبخیز کارون به نام های کتا و بطاری از استان اصفهان، بارز و ارمند از استان چهار محال و بختیاری و شاه مختار از استان کهگیلویه و بویر احمد استفاده شده است. داده های روزانه بارش، رواناب و تبخیر و تعرق در مدت زمانی حدودا" 20 ساله مد نظر قرار گرفت. بارش های روزانه به کمک روش TPSS به صورت منطقه ای در آمده و دبی های روزانه هم به صورت دبی ویژه محاسبه شد. سپس به کمک مدل و با بهینه سازی پارامتر های مدل میزان دقت و کارائی مدل در برآورد ضریب همبستگی بین رواناب مشاهده‌ای و برآوردی مورد ارزیابی قرارگرفت. نتایج محاسبه شده توسط مدل در کلیه زیر حوزه ها نشان داد که مدل می تواند شبیه سازی قابل قبولی در شرایط کشور ما داشته و با اطلاعات قابل دسترس، پاسخ حوزه های فاقد آمار (یا با آمار کوتاه مدت) را محاسبه کرده و از قابلیت خوبی در طراحی و تحقیق برخوردار باشد

مدل AWBM، حوزه آبخیزکارون، شبیه‌سازی، رواناب