ط سنگچولی - موسسه تحقیقات آب، کارشناس پژوهشی
م بنازاده ماهانی - مدیر گروه فیزیک دریا، دانشگاه تربیت مدرس
م ترابی آزاد - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

در این مطالعه نحوه گردش جریان آب در منطقه تنگه هرمز، بر اثر عوامل مولد حرکتی چون جزر و مد، باد، اختلاف چگالی با استفاده از مدل سه بعدی هیدرودینامیکی کوهیرنس (Luyten et, al1999) در 5 لایه از سطح تا بستر، در یک شبک هبندی یکنواخت 45×56 ، در مختصات کارتزین با در نظر گرفتن دو مرز باز، مرز باز شرقی واقع در بندر جاسک و مرز باز غربی واقع در بندر لنگه، در بازه زمانی بلند مدت (ده سال) مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. در این مدل داده های هواشناسی ده ساله به صورت میانگین ماهانه به کار گرفته شده است. مدل مذکور به صورت روزانه، الگوی جریان از سطح تا بستر را بر اساس تغییرات چگالی و شوری و تبادل باروکلینیکی بین گرادیان فشار و گرادیان چگالی را محاسبه و شبیه سازی نموده است. نتایج با استفاده از نرم افزارهایSURFER,TECPLOT رسم و بررسی شد. نتایج این بررسی ها نشان می دهد که در بازه زمانی بلند مدت ده ساله بعد از رسیدن جریانات به حالت پایدار، تغییرات شوری و دما به عبارت دیگر تغییرات چگالی،عامل غالب در گردش کلی جریانات این منطقه می باشند. پیش بینی های ده ساله، نشان می دهد در اثر تبخیر زیاد در خلیج فارس، آب از دریای همجوار یعنی دریای عمان برای جایگزینی آبهای تبخیر شده خلیج فارس به سمت این خلیج در لایه سطحی حرکت میکنند و بر اثر نیروی کوریولیس به سمت سواحل ایران منحرف میشوند و حرکت آنها از سمت سواحل ایران به سمت شمال غربی خلیج فارس ادامه پیدا می کنند. این حرکت در طول سال وجود دارد ولی شدت آن در فصل تابستان بیشتر از فصول دیگر است. همچنین این پیش بینی ها نشان می دهد که در طول سال آبهایی که در اثر تبخیر، شوری آنها افزایش یافته، به عمق می روند و آب های چگال خروجی کف را تشکیل می دهند، از لایه های پایین به سمت دریای عمان حرکت میکند که بر اثر نیروی کوریولیس به سمت راست منحرف شده و از کنار سواحل کشور عمان وارد دریای عمان می شود. نتیجه دیگر نشان می دهد، در سمت سواحل ایران از سطح تا بستر آب کاملاً آمیخته ولی در جنوب تنگه آب کاملاً لایه بندی شده می باشد.

تنگه هرمز، گردش آب، مدل سازی عددی، خلیج فارس، اختلاف چگالی