حسن ساقی - دانشجوی دکتری عمران-آب دانشگاه فردوسی و کارشناس شرکت مهندسی مشاور طوس
علی نصیریان - دانشجوی دکتری عمران-آب دانشگاه فردوسی و کارشناس شرکت مهندسی مشاور ساز
محمود فغفور مغربی - دانشیار گروه عمران دانشکده مهندسی دانشگاه فردوسی مشهد

استفاده از مخازن موج گیر، یکی از روشهای متداول جهت کنترل و کاهش صدمات ناشی از موج فشار (ضربه قوچ) در جریانهای گذرا و در لوله های آب بر سدها می باشد. مخازن موج گیر شامل انواع مختلفی است که از آنجمله می توان به مخازن موج گیر ساده و تفاضلی اشاره نمود.استفاده از مخازن موج گیر بسته در خطوط انتقال آب، یکی از روشهای مطمئن جهت مقابله با ضربه قوچ می باشد. اما این روش از گرانترین و مشکل ترین راه حل ها بوده و لذا مخازن موج گیر ساده و تفاضلی می تواند به عنوان گزینه مناسب بعدی پیشنهاد گردد. طراحی بهینه مخازن موج گیر شامل انتخاب نوع مناسب مخزن و نیز تعیین ابعاد آن می باشد بطوریکه علاوه بر عملکرد مناسب در حفظ تأسیسات موجود در طول خط انتقال (شیر آلات و ...)، اجرای مخزن نیز با کمترین ابعاد و هزینه صورت پذیرد. هدف از این تحقیق، بررسی پارامترهای اصلی در طراحی مخازن موج گیر ساده و تفاضلی و تعیین شرایط بهینه جهت انتخاب نوع و مشخصات مخزن می باشد. در این تحقیق ارتفاع و سطح مقطع مخزن به عنوان پارامترهای اصلی مخزن موج گیر ساده و سطح مقطع مخزن اصلی، سطح مقطع رایزر و ارتفاع رایزر و سطح مقطع روزنه به عنوان پارامترهای اصلی مخزن موج گیر تفاضلی در نظر گرفته شده اند. با بررسی پارامترهای طراحی مخازن موج گیر تفاضلی، در نهایت مشخص گردید سطح مقطع مناسب برای رایزر، برابر سطح لوله آب بوده که بر اساس میزان تغییر دبی می توان ارتفاع رایزر را مشخص نمود. همچنین روزنه ای با سطح مقطع معادل 0/2 برابر سطح مقطع لوله آب بر، به عنوان گزینه مناسب طراحی مخزن موج گیر تفاضلی انتخاب گردید. از طرفی با مقایسه مخازن موج گیر ساده و تقاضلی مشخص گردید همواره استفاده از مخزن موح گیر تفاضلی در مقایسه با مخزن موج گیر ساده می تواند باعث کاهش ارتفاع مخزن موج گیر و در نتیجه باعث کاهش هزینه های اجرایی آن گردد.

ضربه قوچ، مخزن موج گیر ساده، مخزن موج گیر تفاضلی، رایزر، روزنه