حسین خرم دل - دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی – زاهدان، ایران
حمید رضانیا - استادیار و عضو هیات علمی جامعه المصطفی العالمیه،ایران

قواعد فقهی، واژه هایی هستند که در بابهای مختلف فقه کاربرد فراوان دارند و در استنباط نهایی احکام تاثیر بسزایی دارند. قاعده نفی عسر و حرج، از جمله این قواعد است که با استناد به آن، هرگاه امتثال حکمی برای مکلف، سخت و با مشقت زیاد همراه باشد، آن حکم مرتفع شده و امتثالش لازم نیست. به دیگرسخن، این قاعده اطلاقات ادله احکام را محدود می کند . در این نوشتار، ضمن بررسی مفهوم و رابطه عسر و حرج، دلیل های این قاعده اعم از آیات، روایات، اجماع و عقل به تفصیل بررسی و میزان دلالت آنها تشریح شده است

قاعده فقهی، عسر و حرج، فقه، علت، حکمت