احمد دانایی نیا - استاد یار گروه معماری دانشگاه کاشان
جواد دیواندری - استاد یار گروه معماری دانشگاه کاشان
زینب فهد - دانشجوی کارشناسی ارشد موسسه آموزش عالی علامه فیض کاشانی

حس مکان عاملی است که موجب تبدیل یک فضا به مکانی با خصوصیات حسی و رفتاری ویژه برای افراد می گردد. حس تعلق به مکان را می توان رابطه ای عاطفی و پر معنا بین شخص و مکان توصیف کرد، پیوندی احساسی که مردم آن مکان را به عنوان قرارگاهی برای بازگشت بدان ارزشمند بدانند. در حقیقت احساس تعلق به مکان شاخصی است که از طریق آن می توان میزان متمایز بودن آن مکان را برای مردم، نسبت به دیگر مکان ها سنجید. این تمایزات، محصول عوامل مادی و معنوی شامل محیط کالبدی و معماری، محیط اجتماعی و نوع فعالیت ها، سطح فرهنگ و تاریخ، ابعاد شخصی و روانشناسانه (ادراک، شناخت و احساس ( می باشد. پرسش پژوهش آن است که چه عواملی در ایجاد حس تعلق به مکان و ارتقا کیفیت محیط موثر هستند . تحقیق پیش رو از نوع کیفی و بر مبنای روش تحلیل محتوا و بر مطالعات کتابخانه ای و مشاهده اسنادی استوار است. نتایج پژوهش نشان می دهد که اثر بخشی حس تعلق به مکان محصول دو بعد کالبدی و اجتماعی است که بعد اجتماعی از اهمیت بالاتری برخوردار می باشد. این بعد به دو شکل همسازی فعالیت ها از طریق تامین و قابلیت انجام آن و نیز عناصر کالبدی محیط به عنوان مولفه های فرهنگی و نماد ها و واسط بصری در ایجاد ارتباط ذهنی میان استفاده کنندگان از مکان میسر می شود.

مکان، حس تعلق به مکان، محیط کالبدی، محیط اجتماعی، کیفیت محیط