فاطمه ابراهیم زاده - گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران دانشجوی دکتری معماری
جلال نخعی - استادیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران

امروزه به نظر می رسد روند رو به رشد تقاضای مسکن به دلیل حل مشکل زمین و توسعه نگرش تک بعدی و کمیت گرا به عنوان تفکر برخاسته از زمینه های اجتماعی و اقتصادی ایران معاصر، موجب شکل گیری توده های حجیم بناهای سرد و بی روحی است که ناگزیر، زمینه ساز بیگانگی افراد و کاهش حس تعلق به محیط زندگی خویش شده است. در چنین وضعیتی، تحقیق حاضر با در نظر گرفتن اینکه کیفیت محیط و چگونگی حضور نشانههای بصری در تطابق با معماری بومی، یکی از فاکتورهای مهم تاثیرگذار در افزایش حس تعلق در مجتمعهای مسکونی است، به دنبال تحقق این هدف برآمده است که با تبیین رابطه معیارهای کیفیت معماری بومی و میزان حس تعلق در مجتمع های مسکونی، میتوان موجب افزایش کیفیت بصری منظر شهری گردید. در این راستا، نوشتار حاضر بر پایه مرور متون و اسناد مرتبط در این حوزه، ضمن ارایه تعریف حس تعلق و معماری بومی، به بررسی ابعاد مختلف آن پرداخته است؛ بدین منظور با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و تکنیک SWOT، به شناخت نقاط قوت و ضعف داخلی و نیز فرصت ها و تهدیدهای موثر در محدوده منطقه مورد مطالعه پرداخته است. سپس برای فهم معیارها و نیز وزن دهی به آن ها، از یک پیمایش میدانی به شیوه دلفی استفاده شده است. در انتها توسط ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، استراتژی OS (راهبرد تهاجمی) به عنوان مناسب ترین راهبرد شناسایی گردید. این استراتژی شامل راهبردهایی همچون: استفاده بهینه از نشانه های بصری، استفاده از عناصر و الگوهای تاریخی، بهره گیری از قیمت اقتصادی منطقه و ایجاد فرصت برای رخداد فعالیت های جمعی و فردی بودند. توجه به شاخصه های فوق در ارتباط با مقوله طراحی مجتمعهای مسکونی، می تواند علاوه بر فراهم آوردن محیطی منطبق بر معماری بومی و افزایش کیفیت محیطی، موجب افزایش حس تعلق آنان گردد.

معماری بومی، مسکونی، حس تعلق، کیفیت بصری، تکنیک تحیلی SWOT، نشانه