سیدمرتضی حسینی بیدگلی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی گرایش غنایی دانشگاه آزاد ورامین- پیشوا

زبان و کلام نقد در تذکره های عصر مغول و تیموری ابتدایی و ساده است که این امربرگرفته از عواملی مانند تاثیر محیط و روزگار برمولف و عدم تجربه در فن نقادی در تذکره نویسی است. برخی تذکره نویسان در عصر صفویه با مطالعه اشعار متقدمین و متاخرین، تدریج ا به قوه تمیز شعر خوب از بد دست یافته و اسلوب سخنوران را در به کارگیری واژگان درست و نادرست و طرز بیان غلط و صحیح را تشخیص دادند اما نه به طریقه علمی و استدلالی بلکه از روی ذوق و سلیقه. در عصرافشاریه و زندیه با تشکیل انجمن های ادبی زمینه های تتبع و تحقیق در شعر قدما فراهم شد. بعضی از تذکره نویسان با کنکاش و مطالعه مستمر در دیوان متقدمین به ملکه نقد دست یافتند آنان با صراحت و خشونت هر چه تمامتر شعری را رد یا قبول میکردند. این موضوع نشانهای کم نظیر از تهور در باب نقادی تذکره نویسان است. درعصر قاجاریه گوهر نقد به ابتذال کشیده شد. انجمن خاقان در دربار شکل گرفت. شعرای درباری مجددا به تمجید سلاطین و اطرافیان پرداختند و تذکره نویسان که از وابستگان به دربار بودند به کل یگویی و لفاظی در تراجم و احوال شعرا پرداختند. تملق و چاپلوسی در باب شعرای نزدیک، و حسادت نسبت به شعرای دور نقادی در تذکره ها را تا پنچ شش قرن به قهقرا کشانید.

نقد تذکره نگاران، تذکره های عمومی، تذکره نویسی، تذکره های شاخص