خدیجه بهرامی رهنما - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یادگار امام خمینی(ره)شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

نقد روانکاوی، یکی از علوم میان رشته یی است که به تحلیل زوایای پنهان یک اثر ادبی و ساختار شخصیتها میپردازد. این نوع نگرش، با توجه به آرای فروید و یونگ در باب ناخودآگاه شخصی و جمعی در بررسی متون ادبی مطرح گشت. این جستار میکوشد، با روش توصیفی- تحلیلی، مساله عوامل سازنده شخصیت انسان بر اساس نظریه فروید و فرایند فردیت بر اساس آرای یونگ را در داستان نصوح از دفتر پنجم مثنوی معنوی مولانا را مورد تحلیل روانکاوانه قرار دهد. نتایج تحقیق، بیانگر آن است که نهاد در نصوح، منبع اصلی غرایز نفسانی است که از لیبیدو و اصل لذت تبعیت میکند و به رفتارهای او جهت می بخشد. خود، در ضمیر او در نوسان میان دو نیروی اهریمنی و اهورایی است. با توجه به روند فردیتی که نصوح پیمود، او درابتدا، با سایه خویش مواجه گشت و پس از چیرگی بر آنها و نفی خواطر و برانداختن نقاب خویش، با پیر خردمندی ملاقات داشت که زمینه فراخود و رسیدن به فرایند فردیت را در او فراهم ساخت. این جستار میکوشد تا عوامل سازنده شخصیت نصوح و مکانیسم های دفاعی که او از آن سود میجوید و نیز، فرایند فردیت بر اساس آرای یونگ را مورد تحلیل روانکاوانه قرار دهد.

نصوح، فروید، یونگ، نهاد، فرایند فردیت