نگاهی دیگر به رمزها و نمادهای عرفانی

در مطالعه بلاغی ادبیات رمزآلود و نمادین عرفانی، به یکباره با خلاء غیرمنتظره ای روبرو میشویم: نه عنوان سنتی رمز رمز عرفانی( و نه عنوان جدید نماد را در هیچ یک ازکتب بلاغت قدما نمی یابیم.حال آنکه عرفا خود، نسبت به رمز زبان دل آگاه بودند واشاراتی که به جاگذاشته اند،جزو اولین نظریه های بلاغت در خصوص ادبیات عرفانی محسوب میشود. اما بحث اصلی دراین باره، حدود میان رمز و نماد است که در واقع پیشنهاد تحلیل و تقسیم بندی دیگری درشاخه رمز و نماد ارایه میکند. رمز به عنوان قفلی هنرمندانه در آثار عرفانی، نیازمند کلیدهای ذوقی)تاویلها و تفسیرها( است. ویژگی بارز رمز در مقایسه با نماد، عدم سابقه بلاغی یک واژه در یک حیطه معنایی متفاوت است؛ حالآنکه نماد، اتفاقا از سوابق بلاغی یک واژه در یک گستره معنایی حاصل میشود و به عنوان واژهای با معنایی هنری در بین اهل خود یا علاقهمندان، استعمال میگردد. تاجاییکه نگارندگان بررسی کرده اند، در سنت ادبیات بلاغی ما و همچنین در پژوهشهای معاصر و اخیر،تفکیکی بین نماد و رمز پیشنهاد نشدهاست. این نوشته تیوری مذکور را بسط داده است.

Keywords:

ادبیات عرفانی , بلاغت , رمز , نماد , تفکیک رمز از نماد