مهدی شفایی - دکترای زبان عربی و مدرس دانشگاه فرهنگیان پردیس علامه امینی تبریز
محمد صالح شریف عسکری - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی

هنگامی که درک ظرافت ، ظرفیت بلاغت و بیان قرآنی با رهیافت های زبان شناسی توام گردد ، ما را به اهمیت اعتبار پژوهش های کاربردی در حوزه زبان شناسی کلام وحی ، رهنمون می سازد ؛ در این پژوهش، بنا به اهمیت مفاهیم چند معنایی و هم نشینی و جانشینی در کاربرد الفاظ در قرآن کریم، نخست به اختصار، توضیحاتی درباره ی این اصطلاحات ارایه می گردد؛ این پژوهش که با رهیافت تحلیلی توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه ای صورت گرفته ، هدف ازآن ، بررسی مبحث چند معناییدر قرآن کریم از منظر زبان شناسی نوین می باشد ، به نحوی که به شکل مصداقی، نمونه ها و نظراتی در این باره ارایه شده است؛ همچنین با تکیه بر رهیافت ها و نظرات صاحب نظران این حوزه، موضوع چندمعنایی بررسی و تحلیل شده است؛ سپس پیشینه ی تاریخی مباحث چندمعنایی از قرن دوم هجری تا پژوهشگران و مفسران و زبان شناسان معاصر مورد مداقه قرار گرفته و ارتباط مبحث چندمعنایی با وجوه و نظایر مورد توجه واقع شده و ریشه یابی تاریخی و معنایی آن صورت گرفته است، و ویژگی های عمده ای که زبان شناسان درباره ی آن برشمرده اند، معرفی شده است ؛ به موازات بحث چند معنایی مبحثی به هم معنایی یا ترادف اختصاص یافته، و در ادامه ، روابط هم نشینی و جانشینی به عنوان روابط اصلی در اصولساخت زبان، در معناشناسی قرآن مورد تحلیل قرار گرفته است ؛ نتایج تحقیق بیانگر این است که بنا به نظر نگارنده، از ویژگی های زیباشناختی پدیده چند معنایی در قرآن کریم، دلالت یک واژه بر چندین معنا، در عین همخوانی هر یک از معانی ذکر شده با بافت کلی آیه است؛ این پدیده حتی در واژه های چند معنا که در زمینه اضداد میباشند، نیز صادق است و گستردگی معنای الفاظ در قرآن کریم و بررسی آنها ، علاوه بر آنکه تاکید دوباره ای بر اعجاز بیانی قرآن کریم می تواند باشد، بیانگر اعتلای تعابیر قرآنی و علو درجه ی بلاغی و بیانی کتاب الهی است

قرآن کریم ، چند معنایی ، وجوه و نظایر، هم نشینی ، جانشینی