نعمت اله جعفرزاده حقیقی فرد - مشاور عالی شرکت مهندسین مشاور دز آب – دکترای مهندسی بهداشت محیط و عضو
نعیم بنی سعید - کارشناس شرکت مهندسین مشاور دزآب – دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی محیط

در این مطالعه با استفاده ازمدل یک بعدی HEC5Q و کاربردنتایج مربوط به کیفیت آب رودخانه چم خان و با فرض احداث سد چراغ ویس بر روی این رودخانه و نقش لایه بندی دمای و تغذیه گرایی در چارچوب مطالعات احداث سد چراغ ویس مورد مطالعه قرار گرفت . همچنین با توجه به غلظت مجاز نیتروژن و فسفر در آب خروجی از دریاچه آتی سد ، حداقل حجم مورد نیاز برای تأمین نیازهای زیست محیطی ارزیابی شد. در این بررسی از دبی متوسط ماهیانه در سالهای آبی55-1354 تا 57-1356 و معادل سازی سالهای 78-1976 به عنوان یک دوره متوسط شاخص استفاده شده و مخزن سد با استفاده از اطلاعات مورد نیاز موجود و پارامترهای کیفی اندازه گیری شده شامل دمای آب ، اکسیژن محلول ، نیترات ، فسفات و آمونیاک در این دوره شبیه سازی گردید . نتایج شبیه سازی نشان می دهد که مخزن دارای یک چرخه لایه بندی دمایی است که حدود 9 ماه از سال ادامه می یابد . لایه بندی مورد نظر از فروردین هر سال آغاز شده و در ماههای تابستان به اوج خود رسیده و در آذر ماه با کاهش انرژی ورودی به مخزن ، لایه بندی ضعیف شده و کم کم از بین می رود . در زمستان مخزن کاملاً مخلوط شده و مجدداً از بهارلایه بندی آغاز می شود . در دوره اختلاط مجموع مواد محلول، نیترات ، فسفات ، آمونیاک و اکسیژن محلول در عمقهای مختلف دارای غلظت مشابه هستند . همچنین غلظت کلیه پارامترها بجز اکسیژن محلول در طول دوره اختلاط روندی افزایشی نشان می دهد. با افزایش لایه بندی میزان اکسیژن محلول کاهش یافته ، بطوری که در لایه های پایین به صفر نیز می رسد . این بررسی نشان می دهد که پس از احداث سد، میزان نیتروژن و فسفر ناشی از تجزیه مواد آلی ته نشین شده تأثیر قابل ملاحظه ای بر موجودی این مواد در دریاچه سد داشته و در طی چند سال آینده مخزن سد در گروه مخازن با تغذیه گرایی متوسط و بالا قرار خواهد گرفت . نتایج مطالعات همچنین نشان می دهد که حجم در نظر گرفته شده برای مخزن سد ممکن است با توجه به روند افزایشی غلظت نیترات و فسفات در آینده تأمین کننده شرایط یک دریاچه کم غذا نباشد و به همین دلیل پیشنهاد می شود با توجه به استانداردهای موجود ، تمهیداتی برای کاهش غلظت ورودی پارامترهای مذکور و همچنین کنترل نیتروژن و فسفر تولیدی در اثر تجزیه مواد آلی موجود در بستر دریاچه، اندیشه شود .

تغذیه گرایی ، کیفیت آب ، سد چراغ ویس، برنامه HEC5Q