سیدعلی حسینی یکانی - استادیاردانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
فاطمه کشیری کلایی - دانشجوی دکتری در رشته اقتصاد کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

کشاورزان همواره در معرض ریسکهای متفاوتی مانند نوسان قیمت محصولات کشاورزی قرارگرفته اند. لذا شناسایی میزان ریسک گریزی کشاورزان در زمینه ی تغییر قیمتها و لحاظ آن در بررسی اثرگذاریهای احتمالی نوسان قیمتها بر الگوی بهینه ی بهره برداری زمینهای زراعی، امری مهم به نظر میرسد. در این راستا، در مطالعه حاضر با استفاده از الگوی برنامهریزی ریاضی اثباتی، به بررسی اثر نوسان قیمت محصولات کشاورزی بر واکنش کشاورزان شهرستان ساری در زمینه ی انتخاب الگوی کشت مناسب برای دوره 1391-1392 پرداخته میشود. داده های مورد نیاز شامل هزینه تولید سال زراعی مذکور و اطلاعات قیمتی سالهای 1381-1392، از داده های سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران استخراج شده است. برای تحلیل داده ها نرم افزار GAMS مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج بررسی کاهش 50 درصدی تا افزایش 50 درصدی نوسان قیمت گویای آن است که سطح کشت محصولات ریسکیتر مانند پیاز آبی، کلزای دیم و سیبزمینی آبی در صورت افزایش 50 درصدی نوسان قیمت، بهترتیب حدود 17، 4 و 2 درصد کاهش یافته درحالیکه محصولات کم ریسک تر مانند سویای دیم، گندم دیم و جوی آبی به ترتیب نزدیک به 4، 0/9 و 0/3 درصد با افزایش سطح کشت روبه رو میشوند. بنابر نتایج تحقیق، از بین محصولات مورد بررسی گندم آبی در هر دو حالت افزایش و کاهش نوسان قیمت، با کاهش سطح کشت روبه رو شده است. از سویی کاهش نوسان قیمت بر سطح کشت محصولاتی مانند شلتوک و جو دیم تاثیری نداشته درحالیکه برای دیگر محصولات نتایج معکوسی در مقایسه با افزایش نوسان قیمت، مشاهده شده است. چنین نتایجی میتواند به درجه ریسکگریزی، ماهیت داده ها و در واقع نسبت ریسک به بازدهی محصولات وابسته باشد. لذا، برای رویارویی با اثرگذاریهای سوء نوسان قیمتها، باید محصولاتی انتخاب شوند که کمترین تغییرپذیری در آنها مشاهده شده است.

برنامه ریزی ریاضی اثباتی، ریسک، ضریب ریسک گریزی، واکنش کشاورزان