سیدمحمد موسوی بایگی - استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی
مجتبی رحمانیان - دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی

بحث از معقولات اولی و ثانوی، در ضمن مسایل پیرامون علم جا می گیرد، اما بین حکمای مسلمان بیشتر از جهت هستی شناسی مطرح شده است و آنان دغدغه تعیین نحوه تقرر این مفاهیم را داشتند. تقریبا همه حکما تا قبل از ملاصدرا تحقق خارجی این مفاهیم را محال دانسته، معتقد بودند هنگامی که یکی از این مفاهیم بر امری خارجی حمل می شود، در واقع بین یک امر ذهنی و خارجی ربطی برقرار شده است. ولی ملاصدرا بر این عقیده است که ربط میان امر ذهنی و خارجی محال است و طرفین ربط باید در ظرف تحقق ربط و انصاف محقق باشند. اگر انصاف در ذهن است، طرفین آن باید ذهنی باشند و اگر انصاف در خارج است، طرفین آن باید در خارج باشند.

معقول اول، معقول ثانی منطقی، معقول ثانی فلسفی، عروض، انصاف