صادق پرتانی - استادیار دانشکده فنی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
وحید حیدری - مربی دانشکده هنر، دانشگاه سمنان

محوطه باستانی چغازنبیل به عنوان اولین میراث جهانی ثبت شده در ایران، دربرگیرنده سه محوطه هم مرکز اصلیبا مرزهای حصار مرکزی، حصار میانی و حصار بیرونی است که بناهای شاخص مانند زیگورات، مجموعه کاخ ها وآرامگاه ها و تاسیسات شهری را در خود جای داده است. یکی از مهمترین سازه های این محوطه، سازه آبی حصارسوم می باشد که مشاهدات و مطالعات ژیوفیزیک این پژوهش، دو آنومالی مدفون دیگر را نیز با مصالح مشابه درنقاط دیگری از حصار سوم شناسایی کرده است. رومن گیرشمن (1895-1379) باستان شناس و حفار مجموعه، اعتقادداشت که آب انتقال یافته از رودخانه کرخه، در محل سازه آبی تصفیه شده و مورد استفاده ساکنان شهر قرار می گرفتهاست؛ لیکن مرتفع بودن محوطه باستانی نسبت به نقاط اطراف و عدم حضور شواهدی مبنی بر کانال انتقال آب ازکرخه به سمت حصار سوم در نقطه سازه آبی، سوال اصلی این پژوهش را مبنی بر نوع و مکانیسم عملکرد سازه آبیموردمطالعه ایجاد می کند. دیدگاه عملکرد دفعی سازه آبی موجود با عنایت به نتایج بررسی های اخیر نیز به عنوانیکی از فرضیه های اصلی از دیدگاه مهندسی آب در این پژوهش، موردمطالعه دقیق قرار می گیرد. این پژوهش بامطالعات میدانی زمین شناسی زهکش های طبیعی و بررسی وضعیت تخلیه رواناب و زهاب شهری، مطالعات بیولوژیکیو محیط زیستی آغاز شد. مطالعات دقیق ژیوفیزیک حصار سوم برای شناسایی احتمال وجود سازه های مشابه واسکن لیزر سازه آبی موجود برای تشخیص هندسه دقیق مجاری داخلی سازه انجام شد. باتوجه به میزان توان تولیدهیدرولوژیکی رواناب در زیرحوز ه های منتهی به ساز ه های آبی موجود و تطبیق آن با ظرفیت گذردهی هیدرولیکی،وضعیت توپوگرافی و زمین شناسی و همچنین پلان قرارگیری سایر آنومالی های سازه آبی در قسمت های دیگر حصارسوم، می توان عملکرد زهکشی رواناب و زهاب شهری زیرحوزه های محوطه را از دیدگاه مهندسی آب و هیدرولیک،تایید و تصدیق نمود.

چغازنبیل، رواناب، سازه آبی، عملکرد، زهکشی، آب انبار، دفع آب