محمد عظیم زاده آرانی - دانشجوی دکتری اقتصاد نفت و گاز دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی
فرشاد مومنی - استاد دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی

امروزه تنظیم گری دولت از طریق نهادهای تنظیم گر به واسطه وجود شکست بازار در اقتصادهای مبتنی بر بازار، امری حیاتی به شمار می آید. صنعت حمل ونقل ریلی از جمله صنایعی است که به دلیل ویژگی های خاص آن، نظیر انحصار طبیعی، ماهیت چندمحصولی فعالیت، نقش خاص زیرساختهای آن و اثرات خارجی منجر به شکست بازار شده است و به همین دلایل،این صنعت نیازمندایفای نقش نهادهای تنظیم گر است. این مقاله با روش تحلیلی-توصیفی در دو بخش تنظیم شده است؛ بخش نخست، مبانی، ماهیت وابزارهای تنظیم گری را مورد بررسی قرار میدهد و بخش دوم به جایگاه نقش تنظیم گری و ابزارهای آن در صنعت حمل ونقل ریلی پرداخته و در نهایت، وضعیت تنظیم گری در صنعت حمل ونقل ریلی کشورایران را مورد ارزیابی قرار داده است. یافته های پژوهش نشان میدهد ابزارهای تنظیم گری به حقوق عمومی رقابت و تنظیمگری بخشی به تفکیک بازارهای رقابت پذیر و رقابت ناپذیر قابل تقسیم هستند که هر یک کارکردهای جداگانه ای نسبت به یکدیگر دارند. صنعت حمل ونقل ریلی در بخش زیرساخت به واسطه ویژگی انحصار طبیعی، رقابتناپذیر و بخش بهرهبرداری آن، رقابت پذیر به شمار میآید که کاربرد هر یک ازاین ابزارها در بخشهای مربوطه ضروری به نظر میرسد. درایران، هر چند با تصویب قانون دسترسی آزاد به شبکه ریلی، گام های اساسی برای تفکیک بخشهای رقابت پذیر از رقابت ناپذیر و به رسمیت شناختن ابزارهای تنظیم گری برداشته شده، اما شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهاد تنظیم گر با چالشهای جدی از قبیل عدم استقلال، نبود سازوکار مناسب برای پاسخگویی و موازیکاری مواجه است..

بازارهای رقابت پذیر، بازارهای رقابت ناپذیر، شکست بازار، نهاد تنظیم گر و حمل ونقل ریلی