مهرناز آزادی بویاغچی - استادیار، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
علی نعمتی بابایلو - استادیار، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
آزیتا موسوی مجد - دانش آموخته کارشناسی ارشد مرمت اشیاء فرهنگی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

وجود لکه های ناشی از تماس دست در اثر تورق کتب تاریخی یکی از مشکلات حفظ و مرمت کاغذهای تاریخی طی فرایند تمیزکاری است. این لکه هامعمولا مقاوم بوده و به راحتی در حلالهای معمول حل نمیشوند. بر همین اساس شناخت ساختار آنها به منظور انتخاب مواد زداینده مناسب لازم و ضروری است. هدف این مقاله بررسی و مطالعه ساختار لکه های ناشی از اثر دست در کاغذهای تاریخی است. این لکه ها با عنوان لکه های چرب در برخی متون معرفی شده اند و بسیاری از آنها قدمت زیادی داشته و حجم آن در برخی موارد نشانگر میزان استفاده از اثر است. بر این اساس این مقاله در پی پاسخ به این سوال است که ساختار شیمیایی لکه های ناشی از تماس دست در کاغذهای تاریخی چیست بدین منظور از طیف سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه برای شناسایی ساختار لکه ها در 20 نمونه از آثار کاغذی چاپی و خطی با آهار نشاسته از مجموعه داریوش پبدنی در فولادشهر اصفهان استفاده شد. نتایج بررسی نشان داد که ساختار لکه ها متشکل از پروتیین های گوگرددار بوده و فاقد ساختار چرب است. بر این اساس بررسی تطبیقی نتایج حاصل از طیفسنجی مادونقرمز تبدیل فوریه نمونه های تاریخی با پروتیین های حیوانی نشان دهنده شباهت طیف لکه ها با طیف سریشم و ژلاتین است.

لکه، کاغذ تاریخی، مجموعه پبدنی، FTIR، پروتیین گوگرددار