طاهره امیدی - کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، قاضی مشاور دادگاه خانواده کرج
سیدسعید سیدحسینی - دانشجوی دکتری حقوق بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

دادرسی عادلانه یا منصفانه به معنای تضمینات کلی است که جهت رعایت حقوق طرفین در فرآینددادرسی پیشبینی شده است. دولت ها به شیوه های مختلف از جمله قانون گذاری و پیش بینی مکانیزم اجرایی موثر، به تضمین حق دادرسی عادلانه برای افراد متعهد هستند. دادرسی عادلانه شامل مصادیق متعددی است که هر فردی در فرآیند دادرسی اعم از کیفری و مدنی از آن برخوردار است. برخی از مصادیق دادرسی عادلانه از جمله حق دادخواهی، دسترسی به دادگاه های بی طرف و مستقل و. . . عمومیت دارند و در انواع دعاوی مدنی و کیفری قابل اعمال می باشند و برخی دیگر از جمله اصل برایت، تفهیم اتهام و. . . ناظر بر دعاوی کیفری می باشند. باید گفت هر عملی که مانع از پیاده کردن عدالت، در مراحل مختلف قضایی اعم از تعقیب تا اجرای حکم گردد جرایم علیه عدالت قضایی خواهد بود. بنابراین جرایمی که پس از ارتکاب جرمی، یا پیش از تضییع حقی، مانع از اجرای عدالت در موردطرفین دعوا یا مرتکبین جرم شود، جرایم علیه عدالت قضایی است. مانند: فراری دادن محکوم، شهادت دروغ و. . بر اساس مراحل عملیات قضایی، جرایم مذبور را می توان به 4 دسته تقسیم نمود: جرایم ارتکابی قبل از تعقیب، جرایم ارتکابی در حین تعقیب و پیش از صدور حکم جرایم ارتکابی در حین دادرسی و صدور حکم، جرایم ارتکابی بعد از صدور حکم و حین اجرا. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی حق دادرسی عادلانه در پرتو اسناد حقوق بشر با نگاهی به قوانین ایران و معیارهای آن خواهیم پرداخت.

دادرسی عادلانه، اسناد حقوق بشری، عدالت، حقوق شهروندی