حمیدرضا دانش پرور - متخصص پزشکی قانونی، کارشناس حقوق، دانشیار مرکز تحقیقات پزشکی قانونی و سازمان پزشکی قانونی کشور
عبدالرووف ادیب زاده - متخصص روان پزشکی و عضو هییت علمی دانشگاه، معاون آموزشی و پژوهشی سازمان پزشکی قانونی کشور

زمینه و هدف: یکی از مشکلاتی که در نظام حقوقی ایران بایسته مطالعه و پژوهش علمی است، موضوع ارزیابی رشدو کمال عقلی افراد در برخورداری و استیفای حقوق اجتماعی و سیاسی و هم چنین مسیولیت کیفری آنهاست. (1) با عنایت به این مهم در این مقاله معیارهای رشد و کمال در افراد بالغ زیر 18 سال از دیدگاه روان پزشکان قانونی، پزشکان قانونی و قضات با توجه به ماده 91 قانون مجازات اسلامی مورد بررسی قرار گرفنه است.روش بررسی :در این مطالعه پرسش نامهای بی نام که از قبل تهیه شده بود در اختیار سه گروه از صاحب نظران که در زمان مطالعه دارای مسوولیت شغلی در خصوص تعیین رشد و کمال عقل در افراد بالغ زیر 18 سال داشتند، شامل 15 روان پزشک قانونی، 15 پزشک قانونی و 15 قاضی قرارگرفته و آنها در صورت تمایل به 30 پرسش مطرح شده پاسخ دادند. سپس اطلاعات حاصل بررسی و توسط نرم افزارهای آماری تجزیه و تحلیل داده ها انجام شد.یافته ها :در این مطالعه هر سه گروه مخاطب پرسش نامه، شخصیت را یکی از عوامل تاثیرگذار در بررسی رشد و کمال عقل دانسته اند. قضات نسبت به دو گروه دیگر به اهمیت بیشتر تاثیر سن در تعیین رشد و کمال عقل معتقد بودند. در این مطالعه هم چنین تاثیر جنس، رفتار، عوامل محیطی، جریان رشد، تغذیه، محیط اقتصادی، تحصیلات، محیط فرهنگی و اجتماعی، محیط خانوادگی، وراثت، عوامل مادری، تحصیلات والدین، تعداد افراد خانواده، فرزند خوانده گی، وضع روان شناختی والدین، روابط خواهران و برادران خانواده، بلوغ ذهنی، بلوغ جسمی و ذهنی توام، صفات ثانویه جنسی، رشد استخوانی و تاریخچه زندگی در پاسخ به پرسش نامه مشخص گردید.نتیجه گیری: با توجه به یافته های مطالعه حاضر از نظر صاحب نظران مطالعه این گونه نتیجه گیری می شود که تنوع زیادی از نظر رشد و کمال عقل درمیان افراد بالغ زیر 18 سال وجود دارد. بعلاوه به تفاوت های فردی در میان این افراد اشاره شده است. همیشه یک فرد دارای ویژگیهای مخصوص به خود میباشد اگر چه در خیلی از ویژگی ها با گروه خود مشترک باشد. نباید انتظار داشت تمام کودکان هم سن، شیوه رفتار معینی داشته باشند. تفاوت های فردی، اعتبار و مسیولیت ویژهای برای هر فرد ایجاد میکند و به او وجود مستقل میبخشد.

رشد وکمال، قانون، ماده 91، عقل