سیدمحمدمهدی ساداتی - استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز
طلعت جمالی - دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه شیراز

یکی از محورهای مهم در مطالعات حقوق جزا بحث مسوولیت کیفری اشخاص می باشد؛ که این مفهوم به معنای داشتن اهلیت جزایی یعنی قابلیت تحمل مجازات توسط فرد مجرم می باشد در مباحث مربوط به مسوولیت کیفری در قوانین جزایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ملاک مسوولیت کیفری بلوغ و عقل و اختیار تعیین گردیده بود و رشد و کمال عقلی به معنی رسیدن به سنی که شخص قوه تمیز و تشخیص کامل حسن وقبح اعمال و درک اوامر و نواهی شرعی و قانونی را داشته باشد، در قوانین کیفری کشور ما مورد توجه قرار نگرفته بود و در کتب فقهی و حقوقی رشد مدنی به معنی قوه تشخیص نفع و ضرر و عقل معاش مورد بحث و توجه حقوق دانان واقع شده بودبا تصویب قانون مجازات اسلامی 1392 قانون گذار در ماده 91 به بحث رشد و کمال عقلی توجه نموده و با این اصلاح تحولات و ابتکارات زیادی ایجاده کرده که این تحولات از مبنای فقهی برخورداراست. لذا این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به استخراج ، نقد و بررسی معیار های تشخیص رشد و کمال عقل در فقه امامیه، قانون و پزشکی قانونی پرداخته است. این مقاله برآن است تا ضمن بررسی مفهوم رشد و کمال عقلی ، به بررسی معیارهای تشخیص این مفهوم از منظر فقه و قانون و بویژه پزشکی قانونی بپرداز. یافنه این تحقیق موید آن است که معیار رشد و کمال عقلی صرفا توجه به سن اشخاص نیست بلکه توجه به معیار های دیگر از جمله یافته های جرم شناسی و روان شناسی و محیط اجتماعی نیز می تواند در تعیین رشد عقلی فرد موثر باشد.نتیجه آنکه در مسوولیت کیفری در کنار عقل ، بلوغ و اختیار باید به رشد و کمال عقلی نیز توجه شود ودر دادگاه ها بویژه دادگاه اطفال و نوجوانان از قضاتی که علاوه بر حقوق بر مباحث جرم شناسی و روان شناسی نیز مسلط باشد بهره مند شوند.

مسوولیت کیفری،رشد عقلی ، بلوغ، ، پزشکی قانونی