جایگاه بز در دامپروری ایران و دورنمای پرورش و اصلاح آن

بز از جمله اولین علف خوارانی است که حدود 11000 سال قبل در فلات ایران اهلی شده و سپس به سایر نقاط دنیا انتقال داده شده است. در ایران کنونی نیز علاوه بر وجود ده ها نژاد بز اهلی، اجداد عمده همین بزها به صورت وحشی تحت عنوان Capra aegagrus وجود دارند. پرورش بز به عنوان یک حرفه مستقل و یا مکمل با اهداف زیادی از جمله چند منظوره بودن، تحمل شرایط گرم و خشک، عدم نیاز به جایگاه و تجهیزات پر هزینه، تولید مثل بارورتر و مشکلات بهداشتی و پرورشی کمتر انجام می شود. رشد سالانه جمعیت بز در طی 44 سال گذشته در دنیا %3.65 بوده که 12 برابر رشد جمعیت گوسفند و 5 برابر رشد آن برای گاو بوده است. رشد جمعیت بز ایران در زمان مشابه معادل %1 بوده است هر چند در ده هاخیر کاهش رشد -1/7 درصد را تجربه کرده است. در عین حال هنوز نیز % 11 گوشت قرمز و %3 شیر تولیدی کشور از منشاء پرورش بز است. با توجه به اهمیت و جایگاه پرورش بز در اقتصاد کشور به ویژه اقتصاد روستایی و معیشتی دامداران روستایی 1/2) میلیون بهره بردار) و ارزش سرمایه متجاوز از 150000 میلیارد ریال نیازمند توجه، حمایت و انجام طرحهای اصلاح نژادی بر مبنای حفظ و حراست از ذخایر ژنتیکی بومی است. اصلاح ساختارهای ژنتیکی بر مبنای صفات تولیدی و سازگاری با شرایط اقلیمی چون ایجاد مراکز تست عملکرد نژادهای بومی، و توجه به بهبود متغیرهای غیر ژنتیکی چون تامین مواد خوراکی، جایگاه، بهداشت، تولید مثل و مدیریت می تواند با افزایش بهره وری و تولید پایدار همراه شود. واردات تجاری و به اصطلاح خالص و اصلاح شده نژادهای بز خارجی و پراکنده نمودن پرورش بدون طی مراحل قرنطینه ای و انجام تستهای لازم به ویژه توسط بخش خصوصی از جمله مواردی است که باید به شدت کنترل و محدود شود تا از بروز صدمات جبران ناپذیر به این بخش ارزشمند دامپروری کشور جلوگیری گردد.

Keywords:

بز بومی , گوشت بز , آمار بز , تغییرات جمعیت بز , اصلاح نژاد بز