هدیه احمدپری - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران،
سیدابراهیم هاشمی گرم دره - استادیار گروه مهندسی آبیاری و زهکشی، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران،
مریم بابایی - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران،
محسن اسکافی نوغانی - کارشناس گروه آبیاری و زهکشی، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران،

زهکشی اراضی عبارتست از خروج آب اضافی از زمین به منظور بهبود وضعیت رشد گیاه که این امر میتواند شامل خروج نمکهای اضافی نیز باشد. توسعه روز افزون و الزامی آبیاری در 100 سال اخیر سبب شده است که مقادیر بسیار زیادی آب به طرق مختلف هدر رفته و به آبهای زیرزمینی بپیوندد و به این ترتیب در اکثر موارد ماندابی شدن اراضی و یا شور شدن خاک را به همراه داشته باشد. بهرهبرداری مجدد از خاکهایی که تحت آبیاری مداوم قرار داشته و بخصوص خاکهای شور و سدیمی، مستلزم اعمال روشهای مناسب زهکشی و اصلاح اراضی خواهند بود. بنابراین کشاورزی پایدار در اراضی فاریاب به وجود سیستم زهکشی طبیعی یا مصنوعی که نمک و آب اضافی را از خاک خارج می سازد، وابسته است. سیستم های زهکشی در مزرعه شامل زهکشی سطحی، زهکشی زیر سطحی و یا ترکیبی از این دو نوع سیستم میباشند که برای خارج کردن آبهای سطحی در مزرعه و یا به منظور تخلیه یا کنترل آب زیرزمینی و یا خارج نمودن و کنترل نمکها از خاک مورد استفاده قرار میگیرند. یکی از مهمترین مشکلات سیستم های زهکشی، آبشویی مواد مغذی خاک است. اگرچه آبشویی املاحی از قبیل نمکها، یکی از اهداف اصلی نصب سیستمهای زهکشی میباشد، ولی آبشویی املاح دیگری از قبیل آفت کشها و کودها و وارد شدن آنها به آبهای سطحی یکی از بزرگترین معایب این سیستمها میباشد. وارد شدن این مواد به آبهای سطحی باعث آلوده شدن آبهای سطحی و همچنین ایجاد مشکلات زیست محیطی میگردد. مشکلات زیست محیطی سیستمهای زهکشی باعث شده تا تعریف جدیدی برای زهکشی ارایه شود. بر اساس این تعریف، زهکشی فرآیند خارج کردن آب سطحی اضافی و مدیریت سفره آب زیر زمینی کم عمق از طریق نگهداشت بموقع آب و دفع بموقع آن و مدیریت کیفیت آب برای رسیدن به منافع دلخواه اقتصادی، اجتماعی و حفظ محیط زیست است. بنابراین امروزه هدف از احداث سامانه ه ای زهکشی تنها خارج ساختن آب اضافی از زمین نبوده و مسایلی نظیر احیاء اراضی، مدیریت بهینه عرضه و تقاضای آب، مسایل زیست محیطی مربوط به اکوسیستمهای مرتبط با طرحهای زهکشی، حفظ کیفیت مطلوب آبهای سطحی و زیر زمینی، مقابله با شیوع برخی از بیماریها جزء اهم اهداف احداث سامانه ه ای زهکشی به شمار میروند. در این مطالعه به بررسی انواع زهکشی جهت احیاء اراضی کشاورزی پرداخته شده است.

زهکشی، اصلاح اراضی، کشاورزی پایدار، سیستم های زهکشی، مشکلات زیست محیطی، مدیریت کیفیت آب