نقش راه ها بر شکل گیری ساختار فضایی شهر کرمان در دوره صفوی و قاجار

شهر کرمان در دوره صفوی به دلیل واقع شدن بر سر راه های تجاری جنوب به شمال ایران اهمیت زیادی یافت و به یک شهر گمرگی و مرکز مهم تجاری تبدیل می شود. در این دوره با ساخت مجموعه گنجعلی خان و بازار، شهر به سمت غرب گسترش می یابد. این روند در دوره قاجار با ساخت بازارها و مجموعه های ابراهیم خان، وکیل و آقاعلی که در مسیر راه های ارتباطی قرار داشتند، ادامه یافت. در این میان راه ها و مسیرهای دسترسی درون شهری و برون شهری به عنوان اندام تاثیر پذیر و هم به عنوان عامل تاثیر گذار بر سیمای شهر کرمان مطرح بوده اند. هدف از این نوشتار، بررسی و شناسایی عوامل موثر در شکل گیری راه های شهر کرمان در دوره صفوی و قاجار و نیز تاثیر گذاری متقابل بر شکل دهی به نظام ساختار فضایی این شهر است. به منظور دستیابی به هدف مذکور تلاش شده تا با بررسی ویژگی های ساختاری شهر کرمان در این دوران به تاثیر راه ها و گذرها به کیفیت ارتباطی و فضایی آن پرداخته شود. مطالعات نشان میدهد که از جمله عناصر موثر در شکل گیری و توسعه اندام های مهم همچون بازارها، کاروانسراها، مجموعه های گنجعلی خان، ابراهیم خان، وکیل و حاج علی آقا و نیز توسعه محله ها در نتیجه گسترش راه های درون شهری و برون شهری بوده است. این مجموعه تحولات به همراه دگرگونی های ایجاد شد در دوره صفویه و قاجار موجب شکل گیری شبکه ای در هم تنیده و منسجم از راه ها گردید که از کارایی لازم برخوردار بوده و به بهترین شکل پاسخگوی نیازهای ارتباطی شهر بوده اند. جمع آوری دادهه ای مورد نیاز به دو روش کتابخانه ای و میدانی انجام پذیرفته و اطلاعات جمع آوری شده از منابع مکتوب با شواهد باستان شناختی مقایسه و با استفاده از چارچوب نظری موسوم به رهیافت تاریخی مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفته اند

Keywords:

شهر کرمان , راه , دوره صفوی و قاجار , ساختار فضایی