رویا بهادری - مربی پژوهشی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی- فرهنگی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

با توجه به اهمیت رنگ آبی در آثار پیش از تاریخ و گران بودن سنگ لاجورد به عنوان تنها سنگ آبی شناخته شده، انسان همواره به دنبال تهیه رنگ آبی به روشهای ارزانتر بوده است. در این کار رنگهای آبی در اشیاء بدست آمده از حفاری های تپه حصار دامغان ( هزاره سوم پ.م)، شهداد کرمان ( اواخر هزاره سوم پ.م)، تپه نصفی گیلان (هزاره اول پ.م) و تخت جمشید ( 550-330 پ.م) با استفاده از روشهای دستگاهی شناسایی و مقایسه شدند. برای این کار از روشهای دستگاهی مثل پراش سنجی پرتو ایکس (XRD) و طیف سنجی زیر قرمز تبدیل فوریه (FTIR) و میکروسکوپ نوری پلاریزان (PLM برای شناسایی ترکیبات و میکروسکوپ الکترونی رویشی مجهز به تجزیه شیمیایی پاشندگی پرتو ایکس ( SEM - EDX ) برای آنالیز عنصری استفاده شد. اولین شیء مهره های بکار رفته در یک گردنبند از تپه حصار دامغان بود که لاجورد شناسایی شد. شیء دوم موزاییکهای آبی بدست آمده از شهداد کرمان بود. نتایج نشان داد این ماده کربنات بازی مس یا آزوریت است. سومین شیء مهره های آبی رنگ در یک گردنبند متعلق به هزاره اول پ.م در تپه نصفی گیلان بود. این رنگدانه شیشه آبی (فریت آبی) بود. شیء چهارم قطعات آبی رنگ بدست آمده در حفاریهای تخت جمشید( 520-330 پ.م) بود. این رنگدانه، آبی مصری بود که یک ترکیب مصنوعی با ساختمان بلوری است و روش ساخت آن مشابه شیشه آبی با کمی تفاوت است. دو رنگدانه اول یعنی لاجورد و آزوریت که کاربرد آنها به هزاره سوم پ.م برمی گردد، سنگهای معدنی طبیعی و دو رنگدانه دیگر یعنی شیشه آبی و آبی مصری به دست انسان تهیه شده است. به نظر می رسد تلاش انسان برای تهیه رنگ آبی موفقیت آمیز بوده و توانسته ترکیبات آبی مصنوعی را تهیه و برای ساخت اشیاء از آنها استفاده کند

رنگدانه، آبی، پیش از تاریخ، اشیاء