محمدجواد عرفانی بیضایی - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

سبک شناسی دانشی است که به بررسی عوامل سبک ساز در آثار ادبی می پردازد. در ایجاد سبک هر شاعر، عوامل متعددی وجود دارد. بیشتر این عوامل ناشناخته است اما مجموعه آن ها را می توان در چند دسته طبقه بندی کرد. نگرش خاص یکی از مهم ترین این عوامل است که خود منبعث از فرهنگ مستولی بر جامعه ای است که شاعر در آن زندگی می کند. فرهنگ چه خود شاعران بداند یا نداند و ایجاد سبک آن ها تاثیر فراوان دارد. این تصمیم تا آنجاست که مثلا شاعری که از جامعه اسلامی برخاسته باشد حتی اگر خود اعتقادات اسلامی نداشته باشد باز هم تاکید دارد که تحت تاثیر فرهنگ اسلامی است. در چنین شرایطی کاملا واضح است که شاعرانی که اعتقادات اسلامی قوی داشته باشند به طریق اولی سبک آثارشان تا چه حد متاثر از فرهنگ اسلامی است. در این میان مهم ترین نمونه فرهنگ اسلامی یعنی قرآن کریم بیشترین تاثیر را در ایجاد سبک شاعران مسلمان دارد. اقبال لاهوری از مونا دیان وحدت اسلامی و احیای فرهنگ خودی، شاعر شناخته شده ای است که بسیار تحت تاثیر قرآن و آموزه های قرآنی قرار داشته است. بررسی آثار او نشان می دهد که بسامد بالای کاربرد آیات اشعارش در قالب تلمیح، اقتباس، حل و تضمین موجب شده است که این امر یکی از ویژگی های برجسته سبک فردی بسیار قوی او به شمار آید.

اقبال لاهوری، سبک، فرهنگ اسلامی، قرآن، آیات، تلقین، اقتباس، حل، تضمین