حق همبستگی خانوادگی کودک پناه جو در کنوانسیون حقوق کودک و سیستم پناهجویی مشترک اروپا و تطبیق آن با توافقنامه اتحادیه اروپا با ترکیه

جنگ داخلی سوریه تا مارس 2015 بیش از هفت و نیم میلیون بیجاشده بر جای گذاشت که بیش از سه میلیون نفر آن ها به کشورهای ترکیه، لبنان و اردن رهسپار شدند (İçduygu, A., 2015:2)، این روند رو به رشد پناه جویی باعث شد که در سال 2017 بیش از سه میلیون پناه جو سوری به کشور ترکیه تحمیل شوند (UNHCR, 2017)؛ بسیاری از پناه جویان که به ترکیه وارد شده بودند رویای ورود به اتحادیه اروپا را در سر می پروراندند، برای این منظور پناه جویان به ندرت از راه های زمینی (Euronews, 2015) و اکثرا از راه های دریایی همچون دریای اژه یا مدیترانه (Deutsche Welle, 2016) به یونان وارد می شدند (Park 2015:313) تا از طریق یونان به دیگر کشورهای پیشرفته اتحادیه اروپا راه یابند (Orchard and Miller, 2014:16)؛ اما اتحادیه اروپا که ورود پناه جویان را به عنوان مانعی برای رشد اقتصادی و امنیت خود می دید (Sheker and others, 2016:4)، بهترین راهکار مقابله با پدیده ورود غیرقانونی پناه جویان را در مکانیسم پذیرش مجدد در نظر گرفت (پرویزی، 1394: 59)؛ اما همواره این مکانیسم جوابگوی سیل پناه جویان نبود و ازآنجاکه اخراج یا استرداد پناه جویان به کشورهایی که تهدیدی علیه ایشان در پی داشت، قاعده آمره اصل عدم بازگرداندن را نقض می کرد (Lauterpacht & Bethlehem, 2003:141) اتحادیه اروپا توافقنامه ای را در تاریخ 18 مارس 2016 با دولت ترکیه منعقد کرد تا بار مسیولیت را از دوش خود برداشته و بر دوش دولت ترکیه بگذارد و نه تنها از ورود غیرقانونی پناه جویان جلوگیری کند بلکه بسیاری از پناه جویان را که وارد اتحادیه شده بودند را نیز به ترکیه بازگرداند.هدف از این توافقنامه در اصل این است که جریان های مهاجرت غیرقانونی، نامنظم و هرج ومرج گونه و خطرناک را با راه های سازمان یافته، امن و قانونی به اروپا برای افرادی که تحت حمایت بین المللی مطابق با قوانین اتحادیه اروپا و قوانین بین المللی قرار دارند، جایگزین کنند (European Commission, 2016). در بند اول این توافقنامه آمده است که تمام مهاجران غیرقانونی یا پناه جویانی که از 20 مارس 2016 از ترکیه به جزایر یونان وارد شده اند، به ترکیه بازگردانده خواهند شد (council of the European Union, 2016). بیش از 47 درصد مشمولین این توافقنامه را کودکان تشکیل می دهند (UNHCR, 2017) که برخی از این کودکان برای پیوستن به خانواده خود وارد اتحادیه اروپا شده اند و اینک به وسیله این توافقنامه باید خاک اتحادیه اروپا را ترک کنند.حق همبستگی خانوادگی به این معنا است که کودکان نباید از والدین خود جدا گردند و کلیه دولت ها متعهد می شوند که تمام تلاش خود را برای این منظور به کارگیرند و اگر کودکی از والدین خود جدا افتاد، وظیفه دولت ها ایجاب می کند که موجبات همبستگی مجدد را فراهم آورند. در کنوانسیون حقوق کودک این حق در دو ماده بیه تفصیل بیان شده است، و اسناد سیستم مشترک پناهجویی اروپا در جهت برآورده کردن این حق تلاشهایی را صورت داده است، اما این تلاشها برای برآورده کردن حداقل حقوق کودکان پناهجو کافی نیست، از طرفی پس از انعقاد توافقنامه اتحادیه اروپا با ترکیه در جهت کاستن بار پناهجویان بر دوش اتحادیه، بسیاری از کودکان که در صدد پیوستن به خانواده های خود بودند از این حق محروم شدند و به کشور ترکیه استرداد یافتند؛ در عمل نه تنها بکنوانسیون حقوق کودک عملیاتی نشد، بلکه اسناد سیستم مشترک پناهجویی اروپا نیز نادیده گرفته شد.

Keywords:

توافقنامه اتحادیه اروپا و ترکیه , حقوق کودک , کودکان پناه جو , اسناد بین المللی حقوق بشر , اتحادیه اروپا