حسین مرادی مقدم - استادیار گروه علم اطلاعات و دانششناسی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
روح اله خادمی - استادیار گروه علم اطلاعات و دانششناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

زمینه و هدف: کتابخانه های تخصصی به سبب دارا بودن ویژگی های منحصر به فرد همچون مجموعه اطلاعاتی خاص، کاربران ویژه، نیازهای اطلاعاتی معین و لزوم پاسخ دهی دقیق و سریع به این نیازهای اطلاعاتی از دیگر کتابخانه ها متمایز هستند و از این رو مطالعات و بررسی های خاصی را می طلبند. هدف اصلی این پژوهش ارایه تصویری از وضعیت کمی کتابخانه های تخصصی ایران از نظر منابع، نیروی انسانی متخصص و غیر متخصص، نوع نظام مخزن کتابخانه، داشتن وب سایت و وضعیت کلی ساختمان کتابخانه درمقایسه با استانداردهای کتابخانه های تخصصی ایران از منظر منابع و خدمات می باشد.روش شناسی: در این مطالعه توصیفی- پیمایشی، متغیرهای پژوهشی و کم و کیف آن ها با استفاده از چک لیستی محقق ساخته و منطبق با استاندارهای کتابخانه های تخصصی ایران تهیه و وضعیت تک تک کتابخانه های تخصصی ایران با این چک لیست مقایسه گردید. جامعه مورد پژوهش شامل کلیه کتابخانه های تخصصی مهم ایران بود که این تعداد شامل 327 کتابخانه تخصصی بوده اند. اطلاعات آماری لازم از کتابخانه های تخصصی بدست آمده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: یافته ها نشان داد که بیشتر مدیران کتابخانه های تخصصی ایران (4/59 درصد) غیر متخصص هستند و در اکثر آنها (7/88 درصد) نسبت کارکنان متخصص کمتر از کارکنان غیر متخصص است. 1/80 درصد کتابخانه ها مجموعه ای کمتر از حد استاندارد دارند و از نظر تعداد نشریات تخصصی، فقط 8/40 درصد آنها منطبق با استاندارد می باشد ولی ساعات روزانه ارایه خدمات در بیشتر کتابخانه ها ( 6/77 درصد ) طبق استاندارد و حدود نیمی از ساختمان این کتابخانه ها (2/53 درصد) وضعیت کلی متوسطی دارند. همچنین حدود نیمی ( با 45/50 درصد) از کتابخانه های مورد بررسی نظام قفسه باز دارند که مطابق با استاندارد است. ضمنا فقط 7/35 درصد کتابخانه های مورد بررسی وب سایت (مستقل یا وابسته به سازمان مادر) دارند. نتیجه گیری: با توجه به عدم انطباق ویژگیهای کتابخانه های تخصصی با استاندارد کتابخانه های تخصصی ایران، تعدیل منطقی در این استانداردها پیشنهاد شده است.

کتابخانه تخصصی، استانداردها، ایران