امیر رضایی نبرد - دانشجوی دکترای تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

طبیعت و محیط زیست در ادیان و آیین های گوناگون بشر به دلیل اهمیت حیاتی و جایگاه قدسی آن، همواره مورد تکریم و تقدیس بوده است. در ادیان غربی: جهان مسیحی و یهودی و در ادیان و آیین های شرقی: اسلام، بودیسم، آیین کنفوسیوس و جین، حفظ نظم طبیعت و الهیات محیط زیست همواره مورد توجه و تامل بوه است. اما در دوره معاصر و با ظهور تجدد و ابداعات و فناوری های بی پایان آن، شاهد چالش عظیم بحران محیط زیست بوده ایم. به همین خاطر، ادیان و آیین های غربی و غیر غربی، به طرق گوناگون در صدد بازیابی طبیعت و برقراری نظم طبیعی بوده اند. در این میان، محمود فرشچیان به عنوان نگارگری ایرانی با دغدغه های جهانی، همواره نسبت به مخاطرات طبیعت و حفظ محیط زیست و رعایت حقوق دیگر موجودات، دارای تعهد و حساسیت ویژه ای بوده است که سابقه چندانی در تاریخ مکاتب نگارگری ایرانی نداشته است. هنرمند با کاربست تخیل خلاق و با تمهیدات بصری خاص، از جمله: ترکیب بندی مدور، ابداع مضامین نو، کالبد شناسی، غنای رنگ پردازی، نظام دو قطبی، هماهنگی طرح، نقش و رنگ، توجه همزمان به فرم و محتوا و غیره، این دغدغه ها را به وضوح در آثار گوناگونی نشان داده است. مسیله این پژوهش، جایگاه محیط زیست در مجموعه آثار هنرمند و هدف نیز تبیین چنین جایگاهی بوده است. به نظر می رسد طبیعت و محیط زیست در مجموعه آثار و به طور کلی در سبک نقاشی محمود فرشچیان، دارای نقش و جایگاه بنیادین و تاثیر گذاری بوده است. در این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و با اسناد کتابخانه ای و میدانی انجام پذیرفته است، علاوه بر تشریح واکنش های ادیان غربی و غیر غربی به بحران محیط زیست در دوران معاصر، جایگاه محیط زیست و واکنش هنرمند نسبت به بحران محیط زیست در مجموعه آثار هنرمند و به ویژه در اثر منتخب، یعنی نگاره محیط زیست که هنرمند به طور ویژه با موضوع بحران محیط زیست به تصویر کشیده است، مورد تحلیل و تبیین قرار گرفته است.

محیط زیست، نگارگری، فرشچیان، نگاره محیط زیست