فاطمه رضایی - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده هنر و معماری
علی رضا طاهری - دانشیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه سیستان و بلوچستان

گل آب زاد یا گل آفرینش همان نیلوفرآبی، نام همگانی یک گروه از گلها و گیاهان است که برگ آن خشک و در میان آب ایستاده می روید. ریشه های آن در گل و لای عمیق و گل آن از طریق ساقه رونده به طرف نور خورشید رشد می کند. جنبه مقدس آن در آغاز از محیط آبی آن ناشی می شود. نیلوفر آبی گیاهی است که در پیدایش و رشد با آب و زندگی در ارتباط است، آب نمادباستانی اقیانوس کهنی است که کیهان از آن آفریده شده است و نیلوفر که بر روی سطح آب در حرکت بود، به مثابه زهدان آن به شمار می رفت، از آنجایی که این گل در سپیده دم باز و در هنگام غروب بسته می شود به خورشید شباهت دارد که خود منبع الهی حیات است، این گل نماد پاکی و تهذیب نفس و وارستگی انسانی است که جویای کمال می باشد. نقش گل نیلوفرآبی به مرور نسبت به دوره قبل از اسلام کاملا متحول شده و شکل نوینی به خود گرفته است، نقوش ختایی و اسلیمی راکه جزء معروفترین نقوش تزیینی اسلامی و ایرانی می باشد را می توان شکل تکامل یافته نقوش تزیینی قبل از اسلام از جمله نیلوفرآبی دانست که خط از حالت ساده بیرون آمد و فرم تزیینی و استلیزه تری به خود گرفت و خطوط منحنی و مارپیچ بیشتری در آن شکل گرفت و در نهایت در تزیینات نگارگری ایرانی به شکل گل شاه عباسی نیز به کاربرده شده است . هدف پژوهش بررسی نقش نیلوفرآبی به عنوان نماد آب و حیات طبیعت در نگارگری اسلامی است. در دوره اسلامی دقت نظر هنرمند نگارگر به طبیعت پیرامون و اشتیاق بی وقفه او برای ورود به عمق و معنای هستی در گل شاه عباسی متبلور می شود. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است.

نگارگری ایرانی، نیلوفرآبی، آب، حیات، طبیعت