محسن نوری - هیات علمی جغرافیا ،دانشگاه پیام نور،ایران

مخاطرات- هیدرولوژیکی در نتیجه تغییر فراوانی- و شدت بارش،افزایش دما و تغییرات کاربری اراضی رخ می دهند. ساحل دریای خزر در سالهای اخیر با مخاطره سیلاب در حد شدید روبرو بوده است.جهت بررسی علل رخداد سیلاب ها در این منطقه عناصر اقلیمی مانند دما و تغییرات کاربری اراضی به عنوان عوامل موثر در بزرگی این سیلاب ها مورد بررسی قرار گرفته اند. داده های استفاده شده شامل داده های -دما و بارش در دوره زمانی (1350-1387)، داده های دبی 1350-1387،فراوانی لکه های خورشیدی 1350-1387و تصاویر چند زمانه لندست (1366-1386) 5 می باشند. تکنیک های استفاده شده در این مقاله مشتمل بر آزمون روند داده های اقلیمی و هیدرلوژی در آزمون من-کندال، ریزمقیاس گردانی داده های لکه های خورشیدی با عناصر هیدرواقلیمی با روش رگرسیون و بررسی تغییرات کاربری اراضی به کمک تصاویر چند زمانه لندست با روش فازی می باشد. بر این اساس داده های مجموع و فراوانی بارش ،دما و دبی دارای روند معنی داربوده که با فراوانی لکه های خورشیدی در چرخه های 11/5 ساله قابل توجیه می باشند.علاوه برآن بررسی تصاویر ماهواره ای حاکی از تغییرات کاربری گسترده اراضی می باشد. حدود 60000 هکتار از اراضی منطقه طی دوره 20 ساله (1367-1386)از جنگل به سایر کاربریهای تغییر کرده که با توجه به نقش پوشش گیاهی در ایجاد رواناب،این تغییر کاربری منجر به افزایش رواناب و رخداد سیلابهای بزرگ در حوضه شده است.در نتیجه مشخص گردید که سیلاب های رخ داده در منطقه مورد بررسی بیشتر ناشی از تغییرات کاربری ارضی وبه ویژه تخریب جنگل ها می باشد.بنابراین با اعمال مدیریت آمایش مبتنی بر توانهای محیطی حوضه آبخیز ،تقویت جنگلداری و جلوگیری از تخریب آنها جلوگیری نمود و از خسارات ناشی سیلاب در سطح حوضه کاست.

نوسان اقلیمی،سیلاب،آزمون من –کندال،لکه های خورشیدی