قادر احمدی - استادیار گروه معماری دانشکده فنی مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه
سعدی علیزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه

این پژوهش سعی بر این دارد تا ضمن بررسی مصادیقی از دوران ساسانی و دستیابی به الگوی کلی باغ سازی در این مقطع،تغییرات صورت گرفته در آن را با ورود به دوران اسلامی ارزیابی کند؛ همچنین با بررسی شاخصه های بهشت آرمانی و مبانی نظری مرتبط با این مقوله در ادیان زرتشت و اسلام، حکمت دستیابی به این الگوها و دلایل تفاوتهای کالبدی باغهای این دو دوره م شخص می شود. در این تحقیق، با ا ستناد به آموزه های او ستا و قر آن و سایر منابع دینی، با روش تحقیق تف سیری تاریخی شاخصه های مورد اشاره در توصیف باغهای بهشتی تبیین میشود؛ سپس با روش تطبیقی به بازبینی مبانی نظری باغ سازی ایرانی در دوران ساسانی و اسلامی میپردازیم تا امکان انطباق مولفه ها و عناصر باغ ایرانی با مبانی نظری فرهنگ دینی (زرتشتی و اسلامی) فراهم شود. بررسیها نشان میدهد صفات و مفاهیم نمادین مرتبط با باغ سازی، مبنایی فرهنگی و صبغهای دینی دارد و ویژگیهای خود را از صفات بهشت آرمانی مذهب و آیین حاکم بر جوامع میگیرد و همین تفاوتهاست که به ساختارها و الگوهای کالبدی متفاوت در هر برهه از زمان میانجامد. تمدن ایران در دوره رواج و گسترش آیینهای میترایی، مزدیسنا و زرتشتی با تفسیر ویژه از طبیعت به تقدیس آن میپرداخت؛ اما با ورود دین اسلام، احترام به طبیعت جای تقدیس آن را گرفت و به تبع آن، تغییرات کالبدی چ شمگیری از منظر برونگرایی درونگرایی، محوربندی، موقعیت قرارگیری، تعداد طبقات کو شک و ...در باغهای ایرانی به وجود آمد.بررسیها حاکی از آن است که کوشکهای ساسانی نسبت به اسلامی،بعد درونگرای قویی تری نسبت به طبیعت پیرامونی داشته اند؛ با این حال، مرزبندی و تعریف حریمی مشخص برای باغ، با آغاز دوره اسلامی معنی و مفهوم مییابد. با گذر از دوران ساسانی به اسلامی، محوربندی و تقسیمات کلی پلان باغها از تقسیمات دوتایی به الگوی چهارباغ متحول و بر تعداد طبقات کوشک ها نیز افزوده شد.

باغ، بهشت، ساسانی، زرتشت، اسلام، مبانی نظری