تابان قنبری - دکتری معماری، استادیار گروه معماری، موسسه آموزش عالی حافظ ایران شیراز
محمدسعید فهندژسعدی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، موسسه آموزش عالی حافظ شیراز
حسین پورنگ - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، موسسه آموزش عالی حافظ شیراز

با نگاهی به تاریخ هنر و معماری دوره اسلامی در ایران، میتوان تجلیات نگرشهای معناگرایانه و باورهای دینی را در آثار هنرمندان و معماران مسلمان شاهد بود. این تجلیات در هر دورهای شاید در ظاهر و بروز بیرونی خود تفاوتهایی داشته باشند، اما با توجهی عمیق تر و وسیعتر به وجه باطنی این آثار، در مییابیم که همگی سعی در بیان یک مفهوم واحد که همان حقیقت از زبان اسلام است داشتهاند. هرچند با فاصله گرفتن از صدر اسلام شاهد تشتت آراء و اختلاف در بیان نظری مفاهیم اسلامی هستیم، اما به نظر میرسد این برخوردها و تصادمات فکری موجب رشد و بالندگی اسلام نظری شده است. به همین ترتیب با به حکومت رسین حاکمان صفوی در قرن 10ه.ق شاهد تحولی بنیادی در ساحت فکری، هنری، اجتماعی و... ایرانیان هستیم. در این زمان صفویان با انتخاب مذهب تشیع، به عنوان مذهب رسمی کشور موجب رشد و نمو این نحله فکری را فراهم آوردند که تآثیرات آن را تا به امروز دریافت میکنیم. با این رکتح صفویان، بسیاری از عالمان و متفکران شیعی مجالی برای اندیشهورزی و بیان نظریات خود پیدا کردند. در همین راستا این اندیشمندان مسبب تاسیس مکتبی به نام مکتب اصفهان شدند که بر تمامی شیون جامعه نفوذ کرد. همچنین مکتب اصفهان به عنوان نماینده فکری عصر صفوی، تاثیرات فراوانی را بر هنر و معماری این عصر گذاشت. درنتیجه معماری و هنر عصر صفوی تجلیگاه اندیشه ای شد که در مکتب نظری اصفهان در جریان بود و امروزه به عنوان الگویی از معماری معناگرا مطرح است. به همین دلیل آنچه در این مقاله مهم مینماید تاثیرات نگرشهای موجود در مکتب اصفهان بر معماری آنان است. این مقاله سعی دارد به روش توصیفی- تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانهای شرایط زمینه و زمانه عصر صفوی را با نگاهی به مکتب اصفهان تحلیل، و مولفه های موثر بر این روند را تبیین نماید.

معناگرایی، معماری، صفویه، مکتب اصفهان