شیرین باباییان - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد فومن- شفت
فاطمه آهنی - عضو هیات علمی گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد فومن – شفت

مسجد به عنوان قلب تپنده شهرهای اسلامی ، نقشی اساسی را در شکل دهی و افزایش خوانایی فضاهای شهری و سلسله مراتب آنها ایفا می نماید. یکی از مهم ترین بخش های سازه ای در بناهای مساجد ایران که بر شکل گیری معماری و همچنین منظر شهری تاثیر به سزایی دارد، بخش پوشش، به ویژه گنبدها می باشد. در این میان مسجد شیخ لطف االله، به عنوان یکی از زیباترین آثار معماری ایران از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از ابزار کتابخانه ای به تجزیه و تحلیل موضوع ، معرفی گونه شناسی ، پیشینه ساخت گنبد در ایران و همچنین به بررسی جایگاه آن در معماری ایرانی پرداخته وبه عنوان نمونه موردی گنبد مسجد شیخ لطف االله مورد بررسی قرار گرفته شد. این مسجد به وسیله معمار بزرگ محمدرضا اصفهانی در بین سال های 1028 - 1012 هجری در میدان نقش جهان اصفهان ساخته شد، گنبد مسجد بر روی یک کاربندی ساده و یک اربانه ساخته شده است، نگاره های زیر گنبد، ترنج کنگری و ترنج در هم هستند ، به گفته بسیاری از پژوهشگران معماری ایرانی و معماران معاصر، تاثیرگذاری بی نظیر این مسجد غیرقابل انکار است. به عقیده پوپ، گنبدخانه مسجد شیخ لطف االله نمایانگر تکامل نهایی طرح گنبد بر روی مربع است.

ریخت شناسی، گنبد، مسجد شیخ لطف االله ، معماری سنتی ایران