محمدمهدی گودرزی سروش - استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلام واحد همدان، همدان، ایران،
سیده حنانه نیک نژاد - دانشجوی کارشناس ارشد معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلام واحد همدان، همدان، ایران
سیده فاطمه قهاری - دانشجوی کارشناس ارشد معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلام واحد همدان، همدان، ایران

مسجدکبود تبریز به لحاظ معماری وتزیینات منحصربه فرد وچشم نواز، به نام فیروزه اسلام ودربرخی نسخ به نام (گوی مسجد)شهرت یافته است. پلان بنا با ترکیبی ازحجم مکعب مستطیل وگنبدی افراشته برمکعب اصلی فضای مسجد وگنبدی کوچکتر که محل مقبرهی جهانشاه است، دارای وجه اشتراک با مساجدی است که درمعماری عثمانی به سبک بورسهای(نام منطقه ای درترکیه ) نامیده میشوند، (نمونه موردی مسجدیشیل بورسه و مسجدخداوندگاربورسه) که دراین نوشتار به تفصیل ازآنها خواهیم پرداخت. ازاین رو ابهاماتی درباره ویژگی های سبکی این مسجد وجود دارد و به سبب هندسه پلان و ترکیب حجمی خاص آن است که باعث شده این بنا ازدیگرنمونه های معماری مسجد درایران متمایزباشد. شیوه معماری این بنا اگرچه باب جدیدی درطراحی مسجد در معماری ایرانی گشود، لکن نتوانست اشتیاق و رغبت معماران بعدی را برای تکرار و تکمیل فرم آن برانگیزد، لذا اندیشه به کاررفته درآفرینش معماری مسجدکبودتبریز همچون تک ستارهای بودکه برای یک بار درخشید و سپس خاموش شد. دراین راستا سعی برآن شده تا با تکیه برمطالعات کتابخانه ای و بررسی اسناد ونسخ موجود واتخاذ روش توصیفی- تحلیلی و درمرحله تطبیقی و با دیگر نمونه های معماری از روش قیاسی به هدف اصلی تحقیق که بررسی اشتراک و افتراق سه مسجد موردتحقیق( مسجد کبود، مسجد یشیل، مسجد خداوندگار) دست یابیم. نتایج حاصل شده گویای آن است که مسجدکبود تبریز هر چند شباهت فرمی با برخی مساجد عثمانی دارد، معمار سازنده آن باکاربست تفکربومی و فنون سنتی چنان فرم وارداتی این مسجد را با عناصرفرهنگ معماری ایرانی آمیخته که محصول نهایی، سیمای معماری ایرانی به خودگرفته وبخشی ازآن شده است.

مسجد،کبودتبریز، یشیل ، خداوندگار، بورسه