زلیخا احمدپوربیرانوند - کارشناسی ارشد ادبیات پایداری دانشگاه رازی
امیرعباس عزیزی فر - عضو هییت علمی و استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی

جنگ تحمیلی عراق علیه ایران یکی از طولانی ترین جنگ های معاصر (قرن بیستم) بود که گستره ی موضوعی درخوری را درحوزه ی ادبیات فارسی فراهم کرد؛ به گونه ای که از آغاز جنگ در سال 59 تا به امروز، همواره آثاری در زمینه ی جنگ تحمیلیدر نثر و نظم مشاهده میشود: نخل های بی سر ، اثر برجسته ی قاسمعلی فراست، یکی از اولین رمان ها با مضمون دفاع مقدس و با دیدگاهی مثبت نگراست که در ابتدای جنگ نوشته شده و در سال 63 به چاپ رسیده است. هدف اینپژوهش ترسیم سیمای جامعه در دوران جنگ تحمیلی است. پژوهشگران در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و مطالعه کتابخانه ای، در سه بعد اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و روانشناختی جامعه ی ایران در زمان جنگ تحمیلی و خصوصا جامعه ی مناطق جنگزده را واکاوی کرده اند. نتایج بدست آمده بیانگر این که فراست با دیدگاهی مثبت به جنگ و مسایل آن پرداختهاست، هرچند که خرابی ها، آوارگی ها، فرصت طلبی ها و تاثیرهای منفی جنگ از دید هیچ نویسنده ی متعهد و واقعنگری ازجملهفراست دور نمی ماند، اما در این رمان، سیمای جبهه، ایثار، روحیه ی معنوی و امید، استقامت مردم و مشارکت همگانی نیز بهتصویر کشیده شده است. همچنین مسیله ی ولایت فقیه و تاسی از حماسه ی کربلا و اسوه های پایداری برای بسترسازی یکجامعه ی دینی در این رمان قابل مشاهده است و این بیش از هرچیزی دیدگاه مثبت و معنوی فراست را نسبت به دفاع بر سرارزشها تایید می کند.

جامعه، دفاع مقدس، داستان، نخل های بی سر