نیره حاجی علیان

طرح واره انسان عامل، بیان کننده آن است که در اندیشه اسلامی، انسان نه تنها موجودی نیست که اعمالش ناشی از علت هایبیرون از کنترل وی باشد، بلکه چون عاملی در نظر گرفته شده است که خود منشاء عمل خویش است. می توان عمل های صادره ازاو را به خودش منتسب ساخت و او را منشاء عمل در نظر گرفت. بر این اساس، انسان مسیول اعمال خود خواهد بود.در خصوص مبانی زیرساز عمل از بررسی متون اسلامی و بویژه قرآن می توان نتیجه گرفت که مبانی عمل دست کم در سه نوع مبانیاساسی خلاصه می شود که می توان آن را مبانی شناختی، گرایشی و ارادی اختیاری نامید و هر گاه رفتاری اعم از مشهود یا نامشهود بر این سه مبنا مبتنی باشد آن رفتار عمل محسوب خواهد شد. در این مقاله، نقش عقل در تربیت اخلاقی را به عنوان مبنایشناختی اخلاق بر اساس آیات قرآن و بکارگیری روش تحلیل محتوایی تبیین نموده ایم.