محمدنقی رفعت نژاد - استادیار دانشگاه پیام نور

در آیاتی از قرآن کریم خداوند به عتاب، پیامبر خویش را مخاطب ساخته و در آن او را از گناه، شک، تردید، دودلی، شرک،وساوس شیطان و ... بر حذر می دارد که این آیات در نگاه اول با عصمت و مرتبه یقین نبی اکرم صلی الله علیه و آله سازگاربه نظر نمی رسد.مفسرین در بیان این آیات و توجیه خطاب و عتاب خداوند به پیامبر خویش مطالب متنوعی مطرح نموده اند . اما در اینمیان آنچه بیش از همه گره گشای معمای اینگونه آیات قرآنی است حدیث مشهور امام صادق علیه السلام است کهفرمودند: نزل القرآن بایاک اعنی و اسمعی یا جاره : قرآن بر طبق (مثل): به تو می گویم اما ای همسایه تو گوش کن (عیاشی/1380 ش/10/1، بحرانی /1416 ق/50/1) نازل شده است. یعنی در این آیات مخاطب، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم ولیکن مقصود حقیقی امت او و ودیگران می باشند.شناخت این آیات از این منظر و با در نظر گرفتن این حدیث شریف گره گشای بسیاری از شبهات در باب عصمت انبیایالهی به خصوص نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است.در این مقاله پس از معرفی این حدیث شریف و وجوه مختلف کاربردی آن به مصادیقی از آیات قرآن که با این حدیثشریف به راحتی ادراک می گردد خواهیم پرداخت.

تاویل ، معنای بطنی ، خطاب ، عتاب ، عصمت ، امت