محمد سلطانی رنانی - استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ایران

یکی از اصول اندیشه دینی، به ویژه در مذهب شیعه، اصل عدل الهی است که با حسن و قبح عقلی گره می خورد و نتیجهآن نفی هر گونه قبیح عقلی از خداوند و قول و فعل وشریعت اوست. هر چند متکلمان عدلیه؛ شیعه و معتزله، به اصل عدلالهی تصریح می کنند؛ ولی به آثار این اصل اعتقادی به ویژه در حوزه فقه و حقوق کمتر پرداخته شده است. اصل عدل الهیسرچشمه قاعده ای فقهی با عنوان نفی ظلم یا عدالت می شود که بر پایه این قاعده هر آن حکم یا وجه فقهی که بنابرتشخیص عقل مستقل ظلم باشد، از شریعت منتفی و مسلوب است. بسیاری از فقیهان شیعه به این قاعده تصریح کرده اندو در برخی از فروع فقهی بدین قاعده تمسک کرده اند و آنچه را به تشخیص عقل، ظلم دانسته اند؛ از شریعت نفی کرده اند.جریان این قاعده گستره نوینی را در فقه و حقوق خواهد گشود.

اصل عدل الهی، قاعده نفی ظلم، قاعده عدالت، فقه دادگر