رضا مقصودی - دانش آموخته دکتری حقوق خصوصی

دو واژه اصل و ظاهر در محاورات عرفی فقیهان و حقوقداناناسلامی مصادیق متعدد و معانی متفاوت یافته اند. گرچه کثرتبکارگیری و همراهی این دو اصطلاح مهم و پرکاربرد در فقهپژوهی و اندیشه ورزی حقوقی معنای واحدی را به ذهنمتبادر می کند و گمان وحدت معنایی را می رساند ولیدارای دو مدلول متفاوت بوده و دو مقوله ی جداگانه اندکه در برخی موارد تعارض هم پیدا می کنند. برای دانستنجایگاه تعارض اصل و ظاهر،ابتدا باید با استقراء و بررسیمواضع برخورد اصل و ظاهر، به تبیین جایگاه تعارض یاتحریر موضع نزاع پرداخت و روشن ساخت که در فرضتعارض،عرف و رویه عملی فقهاءجانب کدام یک از اصل و ظاهررا ترجیح داده است.آنگاه قاعده کلی از موضوع بدست دادتا مخاطب را در شناخت معیار درستی از تقدم یکی بر دیگریدر کلام فقیهان،نظرات حقوقدانان و موازین و رویه هایقضایی دلیل و رهنمون گردد.سپس می بایست با تبیین ثمرهعملی این مباحث و نقش و بازتاب آن در ابواب و فصولمختلف فقهی از یک سو و در نظم حقوقی کنونی شامل دکترینحقوقی و موازین قضایی (نظرات و نشست های قضایی و رویه وآراء محاکم) از طرف دیگر؛جایگاه و اثر کاربردی موضوع حاضرو نقش و اهمیت آن را ممتاز و برجسته ساخته و کلید حلیکی از مسایل پیچیده در حقوق اسلامی و حقوق موضوعه درجریان دادرسی و ادله اثبات دعوی را به دانش پژوه ارایه نمود.

اصل، ظاهر، تعارض، فقه، حقوق اسلامی