حسین سرفراز - دکتری علوم ارتباطات، دانشگاه تهران

حجاب سازهای نشانه شناختی است، بدین معنی که حجاب تنها ابژه پوشیدنی نیست، بلکه در همان حال، پدیده ای گفتمانیاست و ابعادی نمادین دارد. حجاب از دال های محوری گفتمان اسلام شیعی انقلابی تلقی می شود و قادر است حول محورخود گفتمان سازی و نشانه پردازی کند. از منظر نشانه شناسی، حجاب از یک سو زیرمجموعه نظام نشانه ای پوشش است و ازدیگر سو، زمینه ترجمه بین نظام های نشانه ای گوناگون را فراهم می آورد. به عبارت دیگر، فرض این مقاله، وقوع ترجمه بینسیستمی در گفتمان حجاب است که در سطوح مختلف، کار ترجمه / ارتباط را میان امر دینی / قدسی / معنوی و امر غیردینی/ عرفی / مادی انجام میدهد. در سطح پیام، حجاب محل برخورد سایر زبان ها و رمزگان ها و درنتیجه محل تعاطی معنی هایگوناگون است. تمرکز مقاله بر همین تعاطی معنی ها در سطح گفتمانی حجاب است که خود بخود زمینه بروز تفسیرهایگوناگون و بالطبع واسازی معنی مرکزی حجاب را فراهم می آورد. در جریان واسازی، استاتیک نشانه و معنی به دینامیک وپویایی تبدیل می شود و مثلا نشانه های چون زن، چادر، مانتو، مو، بیش از آنکه بازنمود حجاب، باحجابی، بدحجابی، حیا،عفت باشند، در فرایندی از دلالت های گوناگون قرار می گیرند. سینما یکی از آوردگاه های تعاطی معنی و واسازی آن است.مساله این مقاله این است که با فرض ترجمه ای بودن ماهیت حجاب، سازه آن در سینما چگونه دچار واسازی می شود درپرداختن به این مساله فیلم سینمایی طبقه حساس (کمال تبریزی، 1392 ) مورد مطالعه و تحلیل نشانه شناختی قرار می گیرد.

حجاب، سینما، نشانه شناسی، واسازی