معصومه شیردل - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا (ع)
نرگس میرزاییان - کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

مقوله حجاب و عفاف از جایگاه ویژه ای در آموزه های دینی برخوردار است. از دیدگاه اسلام، مفاهیم عفاف و حجاب در توامبا یکدیگر تحقق می یابد. از آن جا که در اغلب پژوهش های موجود، مفهوم حجاب با رویکرد عرفی یعنی پوشش اسلامی ویژه بانوان مورد مطالعه قرار گرفته است، چنین تصور می شود که مردان از این حکم مستثنی هستند و مسیولیتی در قبالرعایت عفاف و ترویج فرهنگ حجاب در جامعه ندارند. حال آنکه این مفهوم اصطلاحی، تنها بیانگر مصداق خاصی از حجاب در قرآن است. از طرفی، تاکید قرآن نسبت به پوشش زنان هرگز به معنای تبعیض جنسیتی در اسلام نمی باشد، بلکه متناسب با ظرافت ها ی خلقت زنان است. با تبیین دقیق تر، می توان گستره مفهومی حجاب در قرآن را معادل با عفاف و بهمعنای هر نوع حایل و پوشش ظاهری و باطنی دانست که مانع تعرض نامحرمان می گردد. در واقع، خداوند در قرآن نسبت بهمقوله حجاب، نگاه فراجنسیتی دارد. اما تاکنون به این امر چندان توجه نشده است. بنابراین مساله اصلی در پژوهش حاضر،تبیین ابعاد حجاب و عفاف از دیدگاه قرآن، بر مبنای مفهوم فراگیر حجاب است. نکته مهم اینکه در سیاق آیات مبین حجاباختصاصی زنان نیز، ازجمله در آیه (النور: 31 ) خداوند به نقش موثر مردان در اجرای صحیح احکام مربوطه توجه داشته، لذادر ابتدا مقوله حجاب در نگاه و لزوم پاکدامنی را با اولویت مردان بیان نموده است. درمجموع، گونه های عمده حجاب ازمنظرقرآن عبارت است از: حجاب در نگاه، حجاب در پوشش، حجاب در گفتار و حجاب در رفتار، که خود شامل مواردی نظیرحفظ حیاء، عدم خودنمایی و ممنوعیت رابطه ها ی خارج از حریم ازدواج می شود. درنتیجه، مراد از حجاب اسلامی، پوشش وحریم قایل شدن همه جانبه در معاشرت با نامحرمان است که لازمه آن، عزت نفس و خودمراقبتی مردان و زنان عفیف می باشد.

مفهوم حجاب، مفهوم عفاف، قرآن، اقسام حجاب، جنسیت